Hiztun berriak
Orain arte euskaldun berri kontzeptua ezagutzen (eta gorrotatzen) nuen. Bat 87/88 aldizkarian beste kontzeptu bat deskubritu dut: hiztun berriak. Eta zer dira? Hiztun berriak dira euskara familia-transmisioa ez den beste bide batean ikasi duten pertsona guztiak.
Ikerketa egin dutenen arabera, bi hiztun berri mota nagusi daude:
- Gaur egun 35-40 urte baino gehiago duten euskal hiztun berriak. Euskaldunberriaren profil historikoa izan da. Batzuek motibazio ideologikoengatik ikasi zuten eta beste batzuek, berriz, arrazoi instrumentalak bultzatuta. Gehienek aitortzen dute euskara ikasteko behar izan duten denbora eta ahalegina, baina era berean onura handiak jaso dituztela aipatzen dute.
- Gaur egun 35-40 urte baino gutxiago duten euskal hiztun berriak. Euskara eskolan ikasi dute murgiltze eredu partzial edo osoetan. Euskara ikastea berez eta emanda etorri zaien zerbait bezala hartzeko joera dute, euren gurasoak izan zirelako erabaki hori hartu zutenak.
Baina interesgarriena ez da hori. Interesgarriena da euren buruei ematen dieten definizioa. Inork ez du bere burua euskaldun zahartzat (nahiz eta haietako askok euskalkian eta egunero erabili). Dikotomia da euskaldun eta euskaldun berri izatearen artean. Euren burua euskaldun berritzat dutenek oro har gutxiago erabiltzen dute euskara, gaitasun txikiagoa dute eta “buruko eskemak” gaztelaniaz dituzte. Euren burua euskalduntzat dutenek oro har gehiago erabiltzen dute euskara, sare euskaldunetan integratuta daude, eta tokian tokiko aldaera ezagutu eta erabiltzen dute batzuetan.
Euskaldun berri kontzeptua zaborrontzira botatzeko beste arrazoi bat, ezta?
Iruzkinak
Iker Salaberria Urkizu 2014-03-27 17:24 #1
<p>Euskaldun berri eta hiztun berri kontzeptuekin zalantza bera sortzen zait niri. Euskararen normalizaziorako onurgarriak, neutralak edo kaltegarriak ote dira kategoria hauek? Erabili beharko genituzke edo akaso, ekiditea egokiagoa litzateke?</p>
<p>Berez eta definizioz (ikerketa horren egileek azaltzen duten bezala) hiztun berria eta berdin euskaldun berria, etxetik euskara jaso ez duena litzateke. Beraz, kategoria estatikoa litzateke. Euskaldun berria, betirako euskaldun berri izatera kondenatua dago. Ez du aterabiderik. Eta noski, euskaldun berria (berdin hiztun berria), euskaldun arrunta, normala edo 'osoa' izatera heldu gabeko kategoria gisa ulertzen da. Hau, ikerketan agertzen den jendearen auto-definiziotan argi ageri da. Hortaz, zein ondorio dakartza halako kategoria batek bertako partaide sentitzen den jendearentzat? Nire ustez, gutxiespena eta konplexua, nagusiki. Euskara maizago erabiltzeko jauzia egiteko, helduleku kaxkarrak.</p>
<p>Gainera, euskaldun berria kategoria orokorregia dela esango nuke. Berdin da etxean euskara jaso ez baina, txikitatik hezkuntzan euskaldundu den euskalduna, zein sozializaziorako urtealdi nagusiak erdal munduan igaro ondoren, demagun, hogeitahamar urterekin euskaldundu dena? Definizioz bai, baina, izaera oso desberdineko 'euskaldun berriak' iruditzen zaizkit. Beraz, jendearen kategorizaio nahi bada soziologikorako ere, kontzeptu kamutsa iruditzen zait euskaldun berriarena. Lehen hizkuntza gisa euskara dutenak (L1), edo heldutan euskaldundu direnak, edo... bestelakoak erabiltzea zuzenagoa litzatekeela esango nuke. Uste dut euskara non jaso duen dela gakoa: familian, ikastetxean, euskaltegian,...</p>
<p>Nik beraz, euskaldun berri edo hiztun berri kategoriak euskararen normalizazioren kalterako ez ote diren eta euskaraz dakien orori 'euskalduna' (bere soilean) deitzea egokiagoa ez ote den susmoa dut.</p>
Utzi iruzkina: