Familia, belaunaldien arteko zubia

Orain hilabete batzuk plazaratu zuen Garabidek euskararen berreskuratzea izeneko liburua. Soziolinguistikaren oinarrizko gai batzuk lantzen ditu liburuak. Eta gure sen dibulgatiboari jarraituz, ba horietako batzuk hona ekartzea otu zait. Gainera, lizentzia librea dutenez, ez naiz "deliturik" egiten ari, beste batzuetan ez bezala. Lehenengoa, gaur, familiaren garrantziari buruz.

Familia: belaunaldien arteko zubia

Sarritan hezkuntza sistemari egotzi izan zaio hizkuntza baten bilakaeraren errua edo arrakasta. Egia da hezkuntzak garrantzi handia duela, baina ezda bere kabuz hizkuntza baten biziraupena ziurtatzeko gai.



Hizkuntzaren erabileran, eragin handia du etxeak, familiak. Gurasoak eta haurrak biltzen dituen eremuan (familian) gauzatzen da belaunaldien arteko zubia eta gurasoen hizkuntza-jokaerak sakoneko ildo afektiboa ezartzen du seme-alaben hizkuntza-jokaeran.

Euskal Herrian hori frogatzeko aukerarik izan da. Lasarte-Orian (Gipuzkoa), esaterako, 2003an egindako ikerketaren emaitzak oso argigarriak dira familiak hizkuntzaren erabileran duen garrantziari dagokionez. Bertan ondorioztatzen denez, gazteen artean Euskararen kale-erabilera finkatzeko garaian, etxearen eragina eskolarena baino askoz ere nabarmenagoa da. Etxean Euskara jaso duten gazte gehienek (10etik 8k) lagunekin ere Euskaraz egiteko joera izaten dute. Aldiz, Euskara eskolan soilik ikasi eta jaso duten gazteen artean 10etik 2k baino ez du erabiltzen lagun euskaldunekin hitz egiterakoan.

Familian hizkuntzarekin batera transmititzen den afektibotasun hori dela eta, jatorrizko hizkuntzan diharduten gurasoen kopurua ugaldu ezean, belaunaldi berrien artean nekez haziko da hizkuntza horren erabilera. Haurtzaroan eskolaren eta familiaren eragina uztartu egiten dira, baina gaztaroan eskolaren eragina “erori” eta familiatik datorren sakoneko arrasto afektiboak eusten dio gehienbat gazteen hizkuntza-jokaerari.

Etxearen eragina putzu sakon batekin aldera daiteke: putzua lur azpian egonik ez da ikusten, baina norbere iturriaren etengabeko sorburua da. Helduen belaunaldian dago, beraz, benetako gakoa, haiek seme-alabekiko harremanetan maitasuna eta hizkuntza estuki lotzen baitituzte, seme-alabengan oso-oso sakoneko arrastoa utziz.

Familia edo etxea da hizkuntza baten erabilera bermatzeko abiapuntua, oinarri-oinarria. Hor huts egiteak kalte handia eragin diezaioke hizkuntza horretan bizi nahi duen komunitateari. Izan ere,
hezkuntza, komunikabideak, administrazioa eta etxetik kanpo dauden beste hainbat esparru hizkuntza horretan egitea ez da nahikoa izango hizkuntzarekiko afektibitatea transmititzen den gunean―familian― huts egiten bada. Bestalde, etxetik kanpoko esparruetan hizkuntza hori erabiltzen ez den leku batean bizi bagara, are kaltegarriagoa izango da etxeko transmisioan huts egitea. Kanpoan erabiltzen ez delako, etxean erabiltzeari uztea, hizkuntza heriotzara kondenatzea da.