Euskara eta erdaren arteko bizikidetza iraunkorra antolatu

Aspaldi aipatu nuen blogean hegemoniaren gaia, eta diglosi orekatuaren gaia. Eta gaurkoan beste behin ere, gai bera agertu da, polemika eta guzti. Mattin Bachoren blogeko artikulua, kopiatu eta itsatsi egingo dut hemen. Polemikatxoa loturan.

Euskara gai, eremu edo egoera jakin batzuetarat mugatzea joera aski arrunta da Iparraldeko euskaldunen artean. Behin baino gehiagotan zer pentsatua eman daut.

Elgar agurtzeko edo aroaz bi ele trukatzeko euskara baliatzen duten eta gaineratekoaz mintzatzeko frantsesez segitzen duten euskaldunak aditzeak ardura halako barne ezinegon bat eragiten daut.

Bi hizkuntzen arteko hierarkia bat salatzen duelako izanen da. Zentzurik ba ote du euskara baliatzea konda ez diren gauzetaz bakarrik mintzatzeko bada ? Halakoetan mintzaira zaharra alde bat uztea ez litaikea komenigarriago ?

Alderantziz beti ber erranaldi hormatuak badira ere ez dea hobe euskara doi bat entzutea deus aditu baino ? Erabateko desagertzea burutu aitzin hizkuntz ordezkatzearen azken arrasto bat dea ? Azken denboretan nire buruari egiten dazkotan galde zerrendari bat gehitu dut : eta euskaldunek, euskaradunek duela aspaldi hautatu duten bizirik irauteko estrategia baten hondarra balitz ?

Herri-mintzaira bizirik iraunaraztea ez da euskaldun jendeak denboran ukan duen ez eta ere orain duen xede bakarra bizian. Euskaldun jendeak besteak bezala ogibide bat nahi du eta ahalaz ogia baino gehiago ekarriko dakon lanbidea, aterpe bat nahi du aroaren jukutrietaz gerizatzeko eta ahalaz auzoek dutena baino doi bat ederrago, familian maitatua eta jendartean miretsia izan nahi du, eta abar luze bat.

Euskara alor jakin batzuetarat mugatze hori, hainbat euskaldunendako segurrik, agian gainean aipatu helburuak eta euskara bizirik iraunarazteko xedea uztartzeko bide bat izan. Bistan dena deusetan oinarritzen ez den hipotesi huts bat da hori, zientzia-balore izpirik ez duen susmo bat. Bainan egia ala asmakizun hutsa euskaldunok, Iparraldeko euskaldunok bederen (zertan den egoera ikusirik), alegiazko estrategi horren gaurkotze lanetan ari beharko ginatekeela iduritzen zaut.

EEP-ren webgunean Erramun Bachoc-ek Ferguson-en hitzak arrahartzen ditu : “Gizarte batean koda ezberdinak erabiltzen direlarik, luzaz elkarrekin diraute, batek funtzio berezia betetzen duelarik besteak betetzen ez duena. Zerbitzu berdinak eskaintzen badituzte, noizbait batek besteari lekua kentzen dio”.

Bachoc-ek gehitzen du : “Bolikostan, herrian herri hizkuntza erabiltzen da adibidez baule, merkatuan diula, eskolan frantsesa, meskitan arabera. Euskal Herrian, duela 50 urte, euskara zen familian, elizan, merkatuan eta plazan, frantsesa eskolan eta soldadogoan. Telebista etxean sartu delarik, frantsesak komunikazio eremu guztiak hartu ditu”.

Euskaldunek bizirik irauteko hautatu zuten alegiazko estrategia zaharra telebistak bakarrik duenez hankaz gora ezarri ez dakit (ekarpen erabakigarria egin duela dudarik ez) bainan segur dena da lehen hermetikoak ziren euskal eremu elebakarrak (“familian, elizan, merkatuan eta plazan”) orain eta hemen ardurenean egiazko iragazkiak direla (ustezko gotorlekuak diren laborantxa edo eliza mundua barne), erdarak funtzio guziak betetzeraino, eta horrek euskararen gainbeheran eragin haundia ukan duela.

Lurralde berean hizkuntza bat baino gehiago baliatua denean edo bien arteko bizikidetza bat antolatzen da edo batek, azkarrenak, besteari gaina hartzen dako (gurean zein den xahu izanen argitzerik balio ote dea ?). Nik uste eremukatze hermetiko eta orekatu (hierarkia argirik gabekoa) berri bat asmatu eta obratu behar ginuke norbanako zein jendarte mailan. Agian hori da orain eta hemen bizi giren euskaldunon lehentasuna. Iruzkinak libro.