[Info7] TALAIATIK

Karbohidrato, gantz, proteinak eta plastiko-hondakinak jaten ditugu, egunero. Plastikoaren aroan bizi gara. Materiala xaflakorra da eta pisu arinekoa, gainera, kostu baxua du. Abantailak jakinak izan dira teknologiaren iraultzan. Arazoa non dago? Arduragabeko erabileran. Elikadurari dagokionez, gehiegi erabiltzen da: erosteko poltsak, produktuen bilgarriak eta etiketak, ur-botilak, tapoiak, lastotxoak, film plastikoa… adibide gutxi batzuk dira.

Akrilamida konposatu kimikoa (organikoa) da; industria-prozesuetan sortutakoa bakarrik ez, etxeko sukaldean baizik. Almidoi ugari eta hezetasun maila gutxi duten janariak, tenperatura altuetara ezartzen direnean sortzen da. Maillard erreakzioa gogoan duzu? Elikagaien karamelizazioa da: zapore eta usain bereziak lortzen ditu, eta kolore “beltzarana”. Orduan, eguzkiarekin gertatzen den bezala, kantzerigenoa ote? Ikerketek ez dute argi, inork ezin izan du frogatu; baina kontrakoa ere ez. Antza denez, exposizio altuak nerbio-sistema desoreka lezake; beraz, arreta-printzipioa egokitzen da: gutxi kontsumitzea!

Azkenaldian sarritan galdetu didate, zer ote den oilaskoa. Oilo edo oilar?

Jarabe zaporea duten arren, urtero jarraitzaile sutsu gehiago dituzte. Nerabe eta gazteen % 68k egunero edaten ditu. Baina zer dira edari energetikoak? Freskagarri bizigarriak! Ura, karbohidratoak, kafeina, aminoazidoak, bitaminak eta, zenbaitetan, sendabelarren estraktuak dituzte. Horrela esanda, superfood dirudite. Baina, inondik ere ez.

Inauteri garaia da, paganismoan sustraitutako jaia. Hego Euskal Herrian debekuak galzorian jarri zuen baina, urte batzuk maskaratuta ospatu ta gero, gure egunerarte iritsi da.

Iritsi da uda Euskal Herrira! Eta bero-boladarekin batera herriko jaiak datoz: San Joan suak, San Pedro —nire herrikoak—, Jazzaldiak, Maddalenak, San Ferminak, Karmengo jaiak, Saninaziyuek, Xanistebanak, gazte festak, Andra Mariak, Aste Nagusiak… parrandan ikasturte berria iritsi arte!

Estresari aurre egiteko joera berria ezaguna izango duzu, mindfulness (edo osotasuneko arreta). Teknika iraultzailea da, eta jada elikaduran erabiltzen da. Hemen eta orain bizi izatea da, zeure burua den bezala onartzea, eta ahora eramaten duzunaz kontzientea izatea. Mindful eating ez da dieta mota bat, bizimodu bat da; ezta ere autolaguntza-metodo berria, baizik eta berezko itzulia. Haurtxo batek janaria behar duenean eskatzen du, behar adina jaten du eta gozatzen du; eta hala ere, sen hori lapurtzen diogu. “Ez jolastu janariarekin”, “amaitu platerra”, “utzi hainbeste mastekatzeari”, “holako ume mizkinik!”, “jaten ez baduzu ez duzu postrerik izango”… bezalako esaldiak, gure elikadura-heziketaren parte dira.

Piramidearen azken berritzeak azken (aurreko) polemika piztu du nutrizionisten artean. Profesionalei zuzenduta dagoen nutrizio-heziketarako erreminta da (SENC osatuta) eta osasun sustapenerako balio du. Beraz, ebidentzia zientifikoan oinarrituta egon beharko luke! Baina 90eko hamarkadan agertu zen elikadura-gidaliburu berria, zaharkituta azaldu da azkeneko berrikustean: retro-irudiaz a parte, 60 orrialdeko pdf-a “lagunduta” dator; mesedez, norbaitek 140 karakteretan labur dezala!

Glutenarekiko intolerantziarik ez baduzu, «glutenik gabe jateak osasunerako onurarik ez dakar»; biztanleriaren % 2k arrazoi medikoak ditu hartarako, baina % 10ek gomendio hauek jarraitzen ditu.

Ibiltokira igo dira. Azken joerak ikusgai ditugu. Frantziak, muturreko argaltasuna sustatu zuen herrialdeak, aurrerapauso bat eman du: desnutrizioa ekiditeko, osasun-ziurtagiria eskatu die bere modeloei; lege-hitza da. «Osasun»-aren pasagunera igotzen den azkena da. Baina hori guztia elikadura-jokaera gorabeherak aurreikusiko ditu?

«Tómate un respiro. Toma un…» edo «Leche, cacao, avellanas y azúcar» entzundakoan, iragarritako produktuak burura datorkizkizu. Mota hauetako produktuak izan dira polemika piztu dutenak. Elkarren arteko antzik al dute? Azukrea, landare-koipea, kakao eta esnea oinarrizko osagaitzat dituzte. Stop! Etiketatzeak aldaketak izan ditu!

Elikadura-gai garrantzitsu asko daude, gure egunerokotasunean eragiten dutenak, eta hauteskunde-programetan oharkabean pasatzen direnak. Ez dugu lehendakari sukaldari bat behar, baina gastronomia gure gizartean inoiz baino pil-pilean dago. Jakin-badakigu, arroza eta garia bezalako zerealen prezio-aldaketek, eragin zuzena dutela pairatutako krisialdi-ekonomikoan. Dirudienez, elikadura-politikek pentsa genezakeena baino pisu handiagoa dute.

Kalekume dira, herri desberdinetatik iritsi dira, kultura desberdinekin. Bere bizkar-zorroetan zapore ta kolore berriak dakartzate; munduan partekatzeko asmoz. Hala ere, ez ditugu beso zabalik hartzen. SOS Arrazakeriaren ekimena txalotu nahi dut: urtero ehunka lagun batzen ditu, hemengoak eta hangoak, mahaia eta mahai-zapia parteka ditzaten.

Klima aldatuz doa. Elikadura eta nekazaritza ere bai», aurten Elikaduraren Munduko Egunean erabilitako leloa da. Tamalez, ospatzen jarraitu behar dugu, 1000 milioi pertsonak gose direla erreibindikatzen jarraitu behar dugu.