Platonen haitzuloan itsuturik

Matrix, Truman Show, Nivel 13... hamaika dira bi munduz hitz egin diguten pelikulak, hamaika errealitate ezberdin batera salto egiteko ateak ireki dizkigutenak. Nola jakin non gauden? Nola ezberdindu fikzioa eta errealitatea? Zer da, bada, errealitatea?

Epaile goren batean sinismenik ez daukadan era berean, ez diot neure buruari munduaren eipailearen papera emango, ez dut nik esango zer den egia, zer den benetakoa. Izan ere, ez nago oso ziur aurretik aipaturiko kontzeptu horien guztien existentziaz, nork du ahalmena absolutuez hitz egiteko? Zalantzan jartzen hasia naiz mundu hau benetan bakarra den.. ez diot beste mundurik dagoela Platonen zentzu berdinean, hau da, ez dut esan nahi ideien mundua dagoenik, edo sentipenen mundua... aitzitik, mundu ezberdin asko daudela pentsatzen hasia naiz, munduaren pertzepzio ezberdinak kontuan hartuta, zein da baina munduaren esentzia? Gure pertzepziorik gabe ba al dago zerbait? Ez dugu inoiz jakingo noski...

Baina ez zen hau jorratu nahi nuen gaia, kontua da, haitzulo batean bizi garelako uste sendoa daukadala. Ez dago egi absoluturik, ez dago egirik, ikuspegiak baino ez dira existitzen. Uste dugu balore batzuk beste guztien gainetik daudela, gauza asko logikotzat hartzen ditugu, 'eso callado esta dicho!' esaten dugu maiz, adibidez, hildako pertsona bat jatea. Jango nuke nik hildako lagun edo senide bat? Ba ez, egia esan, baina errespetagarria iruditzen zait. Papuan adibidez, Korowai tribukoek hildakoen gorpuak jan egiten dituzte, tradizio bat da, errito bat. Askori kanibalismoa basakeria hutsa irudituko zaio, agian Korowai tribukoei astakeria irudituko zaie asfaltozko oihanetan bizitzea. Ezin ditugu gauzak halako erraztasunez epaitu, dena bageneki bezala, hori da gure akatsa, gure begiak estaltzen dituen benda.

Horregatik gaude oraindik Platonen haitzuloan gatibaturik eta itsututa, dena dakigulakoan ezer zalantzatu ez, eta argi gehiagorik ez baita sartzen koba honetan. Esaten diguten guztia dogma unibertsaltzat hartzen dugu, ez dago beste biderik, horrela izan behar du nahitaez. Are gehiago, betetzen ez duenak ez ditu giza baloreak eta eskubideak errespetatzen... baina nork ezarri du moral hau, zergatik egon behar dut ados? Eta ados ez banago zergatik bizi behar dut diktadura honen pe? Ez diogu geure buruari apenas galderarik egiten... esaten dute, ignorantziak zoriona ematen duela. Mundu grisa eraiki dugu gizakiok, eta agian gogorregia da mundu hori ikustea, edozein formatan. Zoriontsu nahiago du norbanakoak, ezer jakin gabe, ezer galdetu gabe... haitzulo ilunean barrena bere jolas tontoei so, bere inguruan gertatzen denari erreparatu gabe.

Ez dut Sokrates idulki batean jarri nahi, ez dut bere filosofia hainbeteraino miresten. Baina oraingoan bere esaldirik famatuena erabili nahiko nuke esan nahi dudana azaltzeko. 'Ezer ez dakidala baino ez dakit'. Nik uste, hori onartu beharko genukeela, eta horrela arazo asko saihestuko genituzkeela. Baina Nietzschek uste zuen moduan, ezin dira gizaki guztiak haur bihurtu, ezin dira nihilismo pasibo horretatik atera. Gizartea gaixo dago eta inork ezin du sendatu. Baina ba al dauka norbaitek haitzulotik irteteko aukera? Eta ateratzea lortuz gero, ez al da bakarrik sentituko kanpoaldean? Ez al da trsite ibiliko haitzulora bueltatu eta gainontzekoek barre egiten diotenean? Zer aukeratuko du bada gizabanakoak? Jasan ahal izango du kanpoaldeko bakardade argitsua? Gauean izarren distira begiratzen duen momentua ez luke beste norbaitekin konpartituko?

Zorigaitza ote litzateke haitzulotik irten eta begiak irekitzea... kanpoan dagoena ezagutzea, bakardadera kondena agian?