PATATA FRIJITU BATEN MEMORIAK

Patata izatea tragedia izan daiteke, mutilzahar baten etxean bizi bazara. 

Bai, zin dagizuet: gauzak beti joan ahal dira okerrera, belea ere beltzago egin daiteke. Zalditik astora eta astotik lurrera ibili naiz ni, horra hor nire bizitzaren laburpena.  

Nire memorian urrun gelditu da denda erraldoi hartara eraman gintuzten eguna. Zakutan. Metatuta. Sekula ez dut ikusi hainbeste patata batera.  

Gure aldean, oiloak ere ezin dira kexatu, kartzela txiki horietan pilatuta bizitzera behartzen dituztela eta. Neu ere biziko nintzateke horrela, inongo ardurarik gabe: jaten ematen dizute, badaukazu non bizi, babestuta zaude. Kaioletan bizi diren oiloen ametsetan ez da azeririk. Eta zuen kontutxoez jardun ahal duzu egun osoan kokoriko, patxada ederrean. Eta horren truk, arrautzak errutea besterik ez. Uste dut zorion perfektua oiloa izatea dela. Oiloen adimena nahi nuke niretzat. 

Auskalo zenbat patata kilo gainean izateak ez dizu pentsatzen uzten. Handik irtetea besterik ez duzu desiatzen. Eternitatea begitandu zitzaidan han eman nuen denbora mortua. Baina eternitatea ere amaitzen da noizbait. 

Esku batek anabasa hartatik jaregiten zaituenean ixten da historiaurrearen atea patata batentzat. Orduantxe hasten zara benetan pentsatzen, orduantxe etortzen zaizkizu aldran hainbat sentsazio, baina guztietan boteretsuena, bat: BELDURRA. 

Enorantziak ez zaitu beldurra gobernatzen uzten. Artean ez baikenekien ezer. Gurekin batera zihoazen haiek guztiak zer ziren ere. Sentipena daukat denak beldur haren mende ginela. Plastikozko poltsa haien barrunbeetan nahastuta gindoazen izaki genero guztien ezinegona usaindu nezakeen, nire arnasa bera balitz bezala. 

Bidaia ez zen luzea izan. Laster iritsi ginen etxera. Eskuak banan-banan atera gintuen poltsetatik. Eta bakoitzari toki bat eman zigun, unibertso partikular hartan. Gu suetean geratu ginen, labearen azpiko tiradera hartan, kipulen eta berakatzen bizilagun. Haraxe aienatu gintuen patuak. 

Bakardadea zabarkeriaren adiskidea da. Ahanzturarena. Mutila bazara, bakarrik bizi bazara, eta zure esperantzak egutegiko orriekin batera deseginak badira, galduta zaude. Alferrik da ispiluari begiratzea. Ez duzu egundo zeure gainbehera antzemango. Eta ez ispilua zikin dagoelako, berdin dizulako baino. Begiratzeko ahalmena sorgortuta daukazulako. Eta zure etxea, pixkanaka, deboilamenduak jango du.  Zikinkeria ikustezin bihurtzen baita solitarioen bizitzetan. Eta objektuak, tokiz kanpo egotearen egoteaz, hondakin egiten dira. Horra hor egiaren letra guztiak. 

Horixe izan zen gure galdu-beharra: tiradera hartan geratu ginen, ahaztuta. Egunetan. Asteetan. Hiletan. Hortxe mamitu zen gure tragedia. Patata lirainak izan ginen noiz edo noiz, baina denborarekin zimurtuz joan ginen. Eta gure senak esaten zigun ez ginela horretarako sortu. Arrengura horrek kiskaltzen gintuen han barruan, espetxe ilun hartan, gure gorputz behinola gazteen usaina kirats bilakatzen zela jasan ezinik. 

Eta zer esan gure bizilagunez? Kipulen egoerak lasterka hasteko gogoa ematen zigun. Nork bizi nahi du kipula ustelduekin? Berakatzak ez aipatzeagatik. Nork maita ditzake izaki txiki horiek? Ezta banpiroek ere! Hango iluntasunean, gure usteltzearen soinu isila aditzen genuen, baina ordurako ernegua ere desegina zen: etsipena baino ez zitzaigun geratzen. Heriotzak gorpua nola marraskatzen duen entzutea bezalakoa zen iluntasun basa hura. 

Eta etsipena ere desegina zitzaigun behinola baten, tiradera zabaldu egin zen. Lehenengo kipulak ikusi nituen desagertzen: hildako munstroen museoan egoteko ere ez zuten balio koitaduek. Ondoren berakatzak joan ziren. Destainaz begiratu ziguten: berakatz batek sekula ez dizu irribarrerik oparituko. Eta, oparitzen badizu, kontuz! Ni ez naiz jendilaje horrekin fidatzen: ozono geruzaren kontu horretan ere ez daukate eskuak garbi, seguru. 

Eta, azkenik, gure txanda heldu zen. Orduan konturatu nintzen aldatuak ginela: antena moduko adar izugarriak ateratzen ziren gure gorputz gurietatik. Handixek oratuta atera gintuen tiraderatik eskuak. Nire patatakide batzuen egoera hobe ez deskribatzea: zakarrontzian desagertzea bakea izan zen haientzat. 

Gizakirik desesperatuenak ere dignitate apur bat izan beharko luke. Mutilzahar hark ez zuen halakorik. Gu ordurako zabor-jana ginen, besterik ez. Baina gure jabearen begiak ez zeuden horretarako. Begi haiek bi mezu zuten idatzita: gosea eta hordia. Mahai gainean topatu nuen begirada haren azalpena: ginebra botila huts bat. 

Mutilzahar mozkortu bat edozertarako prest izaten da. Horrek bakarrik zuri dezake beraren jokabidea: esku dardarti haiek gutako bi aukeratu zituzten, salbatzeko modukoak iruditu zitzaizkien biak. Eta, orduan ere, patu txarrekoa ni! Guretzat salbazioa zakarrontzia zen, baina ez: etorkizuna beti izan daiteke gaiztoagoa. Eta nirea ganibet hura zen, ganibet kamuts haren sastadak sabelean sentitzea. Eta hori bakarrik izan balitz! 

Hura torturaren hasiera besterik ez zen izan. Gero, zartagin batera bota gintuen. Zure patatatasuna olio kiskalgarritan erretzen igartzen duzunean, gizateriaren aurkako gorroto-tsunamiak harrapatzen zaitu. Gorroto hura izan ote zen olio txinpart hura eragin zuena? Mutilzaharrak besora eraman zuen eskua, eta ,ostean, ezkaratzetik desagertzen ikusi nuen, birao letaniaka. 

Zartaginaren infernuan erre ginen. Kiskali. Zein erlijiok salba zaitzake horrelako egoera batean? Ez, guretzat ez zegoen salbaziorik: hondakin erradiaktibo bihurtu arte erre ginen. 

Artean jaiobakoak ginela, esan baligute gure bizitza horrela amaituko zela... Zartaginean hilago baikeunden bizirik baino. Hantxe nengoen, nire nitasuna hainbat patata frijitutan barreiatua eta erraustua, ezertarako ez nintzela. Eta, hala ere, mutilzaharrak, noizbait bueltatu zenean, patata frijitu haiek plater batera bota eta jan egin zituen.  

Hura izan balitz amaiera! 

Nire nitasunaren atalik potoloena hagin haiek desegin zuten, bai, baina oraindik bazen nire arimaren ataltxo bat bizirik: nik ez nuen nire neba-arreben zortea izan, eta zartaginetik platererako bidean jausi egin nintzen, nora eta ezkaratzeko lurrera. Ni, patata frijitu haien guztien artean txikiena eta malapartatuena. 

Eta hori azken tragedia izan zen, nahiz eta sekula ez den komeni “azken” hitza erabiltzea, beraren ostean beste azken bat egon ohi da eta. 

Mutilzahar baten etxean badira hainbat ezleku. Ezlekuetan ez da egundo ezer gertatzen. Ezkaratzeko zorua ikustea besterik ez dago: ni bezalako ezgauzen garaje ikustezina da. Mutilzaharraren begien dioptrientzat ikustezinak gara, bai. Izan ere, oso erosoa da zikinkeria ez ikustea zikinkeriarekin bizitzen ohitzen zarenean. Hatsa erraz bihurtzen da usain mutilzahar baten etxean. Geu ere paisaia ikustezin bihurtu ginen ezkaratzaren zorua ukitu genueneko. 

Eta hemen nago, ezleku honetan ahazturik, erratzarekin amesten. Baina erratzak, mutilzaharren etxeetan, objektu subjuntiboak dira. Eta ni erratz baten igurtzi indikatiboak bakarrik salba nazake. 

Edo ez. 
 
 
 

Bernardo Kapanaga