Hermogenes Folgoso

Hermogenes Folgoso Biblia ilustratu batetik erauzitako pertsonaia izan zitekeen, eta ez bakarrik izenagatik: itxura ere biblikoa zuen, Itun Zaharra oraindik idatzi barik zegoen garaikoa. Noeren ontzi-mutila izan zela esaten zigun, ea zenbat urte zituen galdetzen genionean. Eta guk sinistu. Bere ardandegiaren iluntasunak horretara bultzatzen gintuen: han barruan denborak basakatu disekatua zirudien.  

Gomutetan bizitzea ez da ona. Hala ere, nire pentsamenduak ardandegi hartan kateatuta daude, ozpin bihurturik. Batzuetan saiatzen naiz pentsatzen hura guztia ez zela gertatu, den-dena nire buruan eraikitako fantasia bat dela. Eta egia da, beti izan naiz oso asmatikoa. Baina ez naiz inoiz hara bueltatzen ausartu. Nire munduan lurralde debekaturik badago, kostaldeko errepide hori da, bi probintziak lotzen dituena. Bertan urratu baitzitzaidan bizitza, muga hartatik ez oso urrun dagoen bidegurutze madarikatu hartan. Agian nire salbazioa bertara joatea izango litzateke, amesgaizto txarrenek ere ezin dute hainbeste iraun. Bertara joan, bidegurutzerik ez dagoela egiaztatzeko, ezta kostaldera zihoan errepide hura ere, ezta herria bera ere. Neure buruari dena fikzioa dela sinetsarazi, idazleen liburuetan agertzen den mundu irreala baino ez. Eta hala ere, nire gomutak benetakoak dira, eta herri hartan daude kateatuta, tren geltokiaren osteko kaleko ardandegi hartan, eta barraren atzealdean Hermogenesen ahotsa entzuten dut oraindik, ea beste porroi bat nahi dugun galdetzen.  

Zapatu arratsaldeetan elkartzen ginen Hermogenesen ardandegian. Atetik sartu eta eskumatara zegoen mahaian egoten ginen, orduekin ahaztuta. Kobazulo hura gogoko genuen, hango iluntasuna, hango hautsa. Eta Hermogenesk ateratzen zizkigun porroiak. Eta kakahuetez betetako platertxoak. Nahi izanez gero, arrautza frijituak ere prestatzen zizkigun, hirugiharrearekin. Guretzat olio errearen lurrin hura bezalakorik ez zegoen. Eta mistela dzangaden artean, apaletan pilatutako liburuen letrak ere edaten genituen. “Hermogenes, nondik atera dituzu liburu hauek guztiak?”, galdetzen genion. “Gregor Samsaren logelatik!” erantzuten zigun, edo Moby Dicken sabeletik, edo Dorian Grayren ganbaratik. Berdin zigun. Liburu zahar haiek mistelatan bustitako bizkotxoak ziren gure arima gazteentzat, baserritik irten bakoarentzat antartikak eridetea bezalakoa. 

Egun zorigaiztoko hartan eguzkia lo geratu balitz! Baina ez. Gazteak ginen. Zoroak. Ez genion ezeri beldurrik. Betiko legez, arratsaldea edaten pasatu genuen,  Hermogenesen upelak hutsitzeko prest. Zer liburu zipriztindu genuen mistelaz nahastutako gure ttuaz? Uste dut Lovecraften bat izan zela, “Eromenaren mendietan”. Orduan ez nekien neu ere mendi haietan galduko nintzela, gau hark zorigaitza ekarriko zidala, egundo amaituko ez den amesgaiztoa. Egun hartakoa izan zen nire bizitzako azken eguzkia.  

Hermogenesen ardandegiak aparteko klima zuen, eta klima hartara joaten ziren herriko firma guztiak. Eta kostaldeko herri baten askotxo izaten dira, kresalak badu zer bat buruko harrak aztoratzeko. Zirika ibiltzen gintzaizkien, ea nork esaten zuen astakeria handiagoa. Gu mahaietan jarrita, eurak barra ondoan, Hermogenesen pattarra ezpainetan. Klima hartan jainko txikiak laintxe sentitzen ziren, zirkuko izarrak ziren, ardandegiko atetik hara sastarra baino ez zirenak. Herriko xelebre haiek, gixajo haiek izan ziren gure maisurik onenak, benetakoenak. Eta Hermogenes, alkoholaren unibertsitate hartako errektore. “Hermogenes, nola etorri zinen herri honetara?”, galdetzen genion. “Badakizue, marinelok portu bakoitzean andregai bat, baina nire ontziak hemen bota zuen aingura betiko”, zioskun Hermogenesek, begietan lama txiki bana dardaraka. Baziren bost urte emaztea hil zitzaiola, baina berak ez zuen hori inoiz onartu. Bizirik balego legez jokatzen zuen. Ezkaratzera begira oihu egiten zuen, “Martzelina, arrautzak ekarri!”, “Martzelina, kakahueteak!”. Gero guri begiratzen zigun, barka eske, “gure Martzelinak gor handia dauka...”, ezkaratzera sartu aurretik. Arrautzekin bueltatzen zen, kakahueteekin, eta esaldi batekin: “lo geratu da, sutondoan, ume baten moduan”.  

Neu ere, lo geratu banintz, arratsalde tamalgarri hartan! Baina ez, Hermogenesek gidatutako zeremonia amaituta, lagunek burua berotu zidaten, ezkonbidaia egin behar genuela, bestela zorte txarra izango genukeela. Bultzaka atera gintuzten ardandegitik. Autoan sartu ginen. Jasmina pozez horditurik zegoen nire ondoan, tutua joaz abiatu ginenean. Azeleragailua indarrez sakatu nuen, hegan gindoazen, ziztuan. Ibai ondoko errepidea hartu nuen, herria atzean utzita. Oraindik ez nekien zein hurbil egon daitezkeen zoriona eta tragedia. Segundo bat nahikoa da bizitza suntsitzeko. Eta segundo baten gertatu zen. 

Hermogenesek zurezko hanka bat zuen. “Hermogenes, non galdu zenuen hanka?”, galdetzen genion, eta berak beti zuen erantzun bat prest. Baina guretzat harrigarriena zurezko hanka haren haragitasuna zen. Hermogenesek zioskunez, hanka hark igarri egiten zituen eguraldi aldaketak. Hanka artrititikoa deitzen zion. Sarritan hanka hari hazka egiten egoten zen, bere kontu zaharrak kontatzen zizkigunean, begirada itsaso urrunetan atoian. Eta egun hartan, niri keinua egin eta eskua zurezko hankara eraman zuen egun hartan, bere hitz profetikoek nire bizitza aldatu zuten: “Zeozer gertatu behar da, zeozer handia!” Beinke! Berbak esanda, ardandegian neska talde bat sartu zen. Eta nesken artean, Jasmina. Bera ikusi baino ez, nire begiak berarenetan galdu ziren. Betiko. Ordura arte maitasuna liburuetan bizi zen berba bat zen niretzat, baina egun hartan liburuetako maitasun istorio guztiak batera lehertu ziren nire barrenean.  

Dena segundu batean gertatu zen. Bidegurutze madarikatu hartan. Ziztu bizian gindoazen, munduaren jabe. Musu egitera jiratu nintzen. Eta orduan, mundua gainera jausi zitzaigun, mundua mila zatitan hautsi zitzaigun, gure bizitza mila zatitan desegin, birrindu, suntsitu. 

Zapatuero etortzen hasi zen neska taldea. Hermogenes agudo konturatu zen nire sentimenduekin. Aparte deitzen zidan, aholkuak emateko. “Nire Martzelina gaztetan berdin-berdina zen”, esaten zidan. Eta bere begiak malenkonia putzuak ziren. Edertasunaren ereduez hitz egiten zidan. “Gizon arruntak emakumearen gorputzean ase nahi du irrika, bolumenek kitzikatzen dute. Gurea, berriz, maitasun izpirituala da”. Eta egia zen. Jasmina argala zen, laua. Edertasun guztia aurpegian gordetzen zuen, ume aurpegi hartan, aingeru aurpegi hartan, jainkosa aurpegi hartan. Marmolaren zuriaz eraikitako perfekzio hartan. Nire lagunek Jasminaren lagunen bolumenei erreparatzen zieten, ni Jasminaren aurpegiaren inguruan jiratzen zen planeta nintzen. Gero eta hurbilago, gero eta hurbilago. Eta zapatu batean, Hermogenesen zurezko hankak hotzikara sentitu zuen hartan, gertatu egin zen. Izarrak irentsi egin ninduen. Lagunen txaloak entzun nituen, Jasminaren lagunen oihuak. Hermogenesek esan zuen bera izango zela zeremoniaren gidaria, Noeren ontzi-mutila izanda bikoteak ezkontzeko bedeinkazioa zuela. Eskutik ebatuta joan ginen bere aurrera, eta Hermogenesen erritualeko berben artean Martzelinaren zizpuruak entzun nituela begitandu zitzaidan, ezkaratzetik zetozenak. “Eta orain, ezkonbidaia egin beharko duzue”, esan zidaten lagunek, eta bultzaka atera gintuzten ardandegitik, gora ezkonberriaka. Amets baten barruan geundela iruditu zitzaidan automobilean sartu eta alde egin genuenean, tutua jo eta jo. 

Eta bidegurutze hartan ametsa amesgaizto bihurtu zitzaidan. Zarata, burdin hotsa, kristal hautsien hotsa. Mina. Odola. Jasmina nire ondoan zegoen, eta bere berbak zizpuru urrunak lakoak ziren, odolezko berba haiek, Hermogenesen aurrean agindu zizkidan haiek: “Nire bizitza, zure bihotza”. Bere aurpegia hartu nuen esku artean, marmolalako aurpegi zuri hura, odolez zikindutako aurpegi hura, eta bere begirada deuseztatzen ikusi nuen, bere begirada atoian galtzen, eta bere berba errepikatuak, urruntzen zihoazen berba haiek: “Nire bizitza, zure bihotza”. “Nire bizitza, zure bihotza”. “Nire bizitza, zure bihotza”. 

Ordutik, zenbat eguzki, zenbat ilargi. Beti zurekin, beti zu gabe. Nire bihotza izar hila da. Nire bizitza zurezkoa da. Eta min egiten dit. Min, itzartzen naizen guztietan; min, loak hartzen nauen guztietan. Denbora izoztu honetan, beti zurekin, beti zu gabe. Gomuten amaraun honetan galduta, nire taupadak kristal hautsiak dira, nire bizitza zure heriotza da. Hemen nago, zure aurpegia iretargialakoa esku artean dudala, beti zurekin, beti zu gabe. Negar barik negarrez, bizitza barik bizirik. 
 
 
 
 

Bernardo Kapanaga