Arpa-jotzea; 250 musikari dantzan

Gaurko Berrian nire iritzi artikulu hau argitaratu dute:

Agur erran digu Mikel Laboak. Mina eta oinazea nabaritu dugu euskal kulturan, eta musikagintzan, bereziki. Hil ondoren ohikoak diren erranerak aditu ditugu han-hemen egunotan. Baina ezin ukatukoa da Laboa izan zela euskal musikagintzari kanporako ateak zabaldu zizkiona. Bere ekarpena handia, zabala, arriskatua, esperimentala, irudimentsua izan da. Berak utzi gaitu, baina bere musika utzi digu. Eta musika egiteko modu bat. Artista izateko modu bat.

Euskal Herritik kanpo jarduteko bidea ez da inoiz erraza izan. Laboak irekitako bideari jarraitu diote hainbatek, gerora ere. Eta gehienetan, bide hori bakarka egin behar izan dute. Norberak bere sakelatik dirua paratuz anitzetan, arriskuak hartuz, bakardadeari aurre eginez. Norberaren ilusioa eta musika ia-ia bidaide bakarrak izan direla.

Euskal instituzioek ez dute orain arte musika nazioartera zabaltzeko egitasmo handirik abian paratu. Ez musika, ez gainerako arte espresioak ere. Bertzeak bertze, Euskal Herriko instituzioetako kultura sailetan sormenak ez duelako lekurik. Ikusi bertzerik ez dago aurrekontuetan ikuskari handiek zenbateko zatia daramaten sormenaren ondoan. Eta hor dago arazoaren oinarri nagusia.

Euskadiko Soinuak programa izan da sortzaileak nazioartekotzeko egitasmo bakanetakoa. Baina ez da apustu argirik egin. 227.065 euro bideratuko ditu musikarien artean partitzeko 2008an egitasmo horrek, eta 230.000 euro daude aurreikusiak 2009ko Jaurlaritzaren aurrekontu egitasmoan. Eta sormeneko gainerako atalak nazioartean zabaltzeko ere ez dira oparoegiak: 120.000 euro ikus-entzunezkoak zabaltzeko; 26.500 ikus-entzunezkoen lan-poltsetarako; 144.650 antzerki zabalkunderako; 85.000 arte-galeriei... Gainerako instituzioetako zenbakiak are makalagoak dira, eta gehienetan, nazioartekotze politiketarako ez dago diru-partida propiorik. Etxepare Institutua ere noizbait iritsiko omen da, eta ekinen dio bere lanari. Espero dezagun azpiegitura soila mantentzeko baino, euskal kulturaren zirkuituak nazioartean zabaltzeko baliagarri izatea. Euskal kulturaren zabalkundea ezin da arte diziplina bakar batekin egin, eta are gutiago artista bakarrarekin. Euskal kultura anitza eta zabala den neurrian, zabalkundeak ere horren isla izan behar du.

Eta azaroko egun hotz baten, hotz utzi gaituzte Javier Madrazok eta Miren Azkaratek. 702.000 euroko laguntza iragarri dute Kepa Junkeraren proiektu baterako. Inolako lehiaketarik gabe. Aurrekontuetan bildu gabe. Bi departamentuk parte hartu dute egitasmoan. Kultura Sailak 230.000 euro bideratuko du egitasmorako, eta Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak gainerako 472.000 euroak. Alegia, Euskadiko Soinuak programaren halako hiru!

Ez zait gaizki iruditzen Kepa Junkerari laguntza ematea. Inondik ere. Alderantziz. Baina nekez justifika daiteke musikari jakin bati gainerako guztien artean deialdi irekian banatuko zaien kopuru hirukoiztea. Nahiz hiru urterako egitasmoa izan. Desproportzioa bistakoa da. Berdintasun printzipioa apurtu egin da. Eta Kultura Sailaren hanka-sartzea gehiago larriagotzeko, Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak ginga paratu dio pastelari. Lankidetza, interkulturalitatea, kultur aniztasuna... proiektu bakarrarekin landu daitekeela erran nahi izan digute! Eta aniztasuna gaztelaniaz kantatu ohi duten musikariak euskaraz aditzea dela sinestarazi nahi digute.

Zoriontzekoa da Azkaratek eta Madrazok kultura jarduerak transbertsalitatez lantzea, bi departamentuek kultura zabaltzeko programak elkarrekin lantzea. Zoritxarrez, gutiegi egiten da hori gure administrazioetan. Baina behin eginen, eta hain baldar egin behar!

Ez da logikoa kultura ikuspegi batetik, euskal musika sustatzeko programetara orain arte hain diru gutxi bideratu izan denean, bat-batean pertsona bakarraren proiektu bati horrelako dirutza bideratzea. Desproportzionatua eta neurrigabea da. Eta are kezkagarriagoa, bertze anitzek baino erraztasun gehiago dituenean nazioartekotze lana egiteko, duen ibilbideagatik, duen izenagatik.

Jaurlaritzatik erantzun dute, laguntza honek ez duela eraginik izanen Euskadiko Soinuak programan. Bertzelako diru-partida dela hau. Ez duela eraginik izanen gainerako musikariengan. Horixe behar genuen, programaren dirua ere musikari bakar bati ematea!

Euskal musikak, gainerako diziplinetako sormen lan orok bezala, behar-beharrezkoa du Euskal Herrian zein Euskal Herritik kanpoko bere sustapena, zabalkundea eta promozioa, eta lan hori ezagunak diren artistekin ez ezik, ezezagunak eta hasi berriak direnekin ere egin beharra dago.

Sormen lana bultzatzea ezinbertzekoa da edozein kultur politiketan. Ulergaitza da nola duen aurrekontuetan hain pisu ttikia sormenak, bertako artisten lanak; eta aldiz, zeinen erraz egiten den apustu Guggenheim berri, orkestra sinfoniko, azpiegitura handi, AC-DCren eta antzekoen ikuskari erraldoi eta gisako bertze adierazpenekin. Ezaguna da artistak eta agintariak sekula ez direla ongi moldatu, nagusiki bigarrenek lehenengoekiko duten beldurragatik.

Euskal Herriko kulturak, eta euskarazko kulturak, sormen lanak, laguntza duinak behar dituzte. Benetako apustua egin. Zergatik da posible orkestra sinfoniko batean ia zortzi milioi euro inbertitzea, eta aldiz, gainerako musikarientzat 230.000 euro bideratzea?

250 musikaritik goitik administrazioaren arpa-jotzea ez dute ulertu. 702.000 euro horiek dantzan paratu dute euskal musikagintza, eta kulturgintza, oro har. Batzuk asaldatu gara. Baina betiko moduan, kulturako jendeek politikaz deus guti dakigu.