Zelan hobetu umeen euskarazko sozializazioa?

Euskara hutsez ikasten duen ume batek esna egoten den orduen %14a pasatzen du euskaraz eskola barruan. Beste %86a euskaraz izan daiteke edo ez. Horregatik, guztiz beharrezkoa da familia eta gertuko komunitatearekin lan egitea, %86 horretatik euskaraz ahalik eta gehien izan dadin.

Orain arte gurean transmisioaz hitz egiten zen. Oraindik asko erabiltzen da, baina Paula Kasares soziolinguistak beste kontzeptu bat proposatzen du: sozializazioa. Transmisioa kontzeptu estatikoa da, goitik beherakoa, norabide bakarrekoa, helduetatik umeetara doana. Baina gure egoera konplexua ulertzeko ez da nahikoa. Horregatik, ni ere sozializazioaz ari naiz. Kontzeptu dinamikoa da, norabide anitzekoa (goitik behera jakina, baina baita behetik gora, umeak izaten baitira askotan etxeetara berritasun linguistikoak dakartzatenak, eta berdinen artean), transmisioa baino zabalagoa da (kontzeptu honen barne sartu baitira eskola bera, komunitatea, familiaren erabaki kulturalak eta abar).

Gauzak horrela, sozializazioan hiru oinarrizko elementuek hartzen dute parte: eskola, komunitatea eta familia, hirurak elkarlotuak jakina. Gure helburua (hizkuntza gutxitua eskuratzearen ikuspuntutik) izan behar da gure umeek euskararen esposiziorik altuena izatea, ahal den eta altuena.

Eskolatik hasita, nahitaezkoa da murgiltze linguistikoa, D eredua. Baina helburu komunikatiboa duen murgiltzea, ez edozein murgiltzea. Espainiako hezkuntzaren moldeak apurtu behar ditugu. Umeen pasibotasuna apurtu behar dugu. Ikasleek gelen barruan asko komunikatu behar dute, guk eskatzen dugun errepertorioa lortuko badute. Eta, gainera, eskolak ere identitatea landu behar du.

Familiarekin jarraituko dugu. Familia gakoa da, hizkuntzen eskurapenean erabakigarria. Familia ahal den neurrian, murgiltze linguistikoaren eremu bihurtu behar da. Horretarako, gurasoen papera funtsezkoa da. Kontsekuente jokatu behar dute: euskara erabili behar dute ahal duten egoera guztietan. Eta berebiziko garrantzia du bikotearen hizkuntzak. Eta izan behar da umeekin erabiltzen den hizkuntza bera. Leialak izatea funtsezkoa da, hizkuntzaz sekula aldatu barik, umea erdaraz badator ere. Koherentziaz jokatu behar da.

Familian kontsumo kulturalak ere garrantzi handia du. Familiako kontsumo hori euskaraz izan behar du. Zaila da, badakit, eskaintza nahikorik ez dagoelako, baina dagoena bilatu eta kontsumitu. Baina ez bakarrik etxe barrukoa, etxe kanpokoa ere bai: antzezlanak, ipuin-kontalariak, zirkua, … Garrantzi berezia du alor honetan telebistak. Euskaraz gutxi egon arren, haren aldeko apostu irmoa egin beharko lukete familiek (bide batez, Nafarroan ETB3 ikusi ezintasunaz salaketa).

Baina bada gehiago: neba edo ahizpa nagusiak bete dezakeen egitekoa. Sozializazioa, esan bezala, ez da norabide bakarrekoa, eta berdinen arteko harremanak zeregin indartsua du. Honi ekitea zaila, baina zergatik ez enkargatu neba edo ahizpa nagusiari txikiaren zaintza linguistikoa? Batzuetan emaitza onak ematen ditu: umeei gustatzen zaie familia lanak betetzea, oro har.

Are gehiago: zaintzaile bat kontratatuz gero, hizkuntzari dagokion gaia hartu behar da aintzat. Aitita-amamari ere adierazi behar zaio hizkuntzaren gainean familiak hartu duen erabakia, eta laguntzeko eskatu behar zaie (edo, gutxienez, ez eragozteko). Eta nagusiagoak direnean: eskolaz kanpoko jarduerak, aisialdi elkarteak, eta abar, eta abar.

Familiarekin amaitzeko, aintzat hartu behar da hizkuntzaren gaia familian eztabaidatu beharreko gaia dela. Bikote batek umea izatea erabakitzen duenean hainbat erabaki hartzen ditu. Eta hizkuntzaren gaineko erabakia ere espreski hartu beharko luke.

Eta, azkenik, gertuko komunitatea: parkea, lagunak, auzoa, … Lantzeko alorrik zailena da hauxe, baina euskaraz izan dadin saiatu behar dugu. Esate baterako, azken aldion Euskal Herrian bi ekimen interesgarri jarri dira martxan (Gasteizen eta Pasaian), gurasoek bultzatuta, umeek astean behin gutxienez euskaraz jolas egin dezaten. Ekimen txikiak dira, asko falta da oraindik egiteko (baina ziur naiz horrelako gehiago daudela han eta hemen).