Haurrak banatu ala ez: bai, baina ...

Galdera egin nuen blogean aurrekoan #Kzjaia3-ren barruan eta hainbat erantzun jaso nituen. Eta handik gutxira Iñaki Eizmendi gizarte hezitzaileak egindako testua irakurri nuen Hik Hasi aldizkarian. Eskatu egin diot eta blogera ekarri dut. Eskerrik asko Iñaki!

Ikastetxeetan ama-hizkuntza edo etxeko hizkuntza kontuan hartu behar al da taldekatzeak egiterako garaian? Etxeko hizkuntza euskara dutenak elkarrekin jartzea komeni da edo geletan banatzea hobea da?

IKASTETXEAREN IKUSPEGIA. BAI. BAINA. Ez naiz didaktikan aditua eta badakit eredu ezberdinak daudela gai honen inguruan. Ziur bietan ere, gauzak ondo egiten badira, emaitzak onak izan daitezkeela. Baina iritzia eskatu didatenez, hauxe proposamen bat:

Etxetik euskara jasotzen duten haurrak talde berean jartzea aukera ona izan daiteke testuinguru ez euskaldunetan eta mistoetan. Hau da, familien gehiengo nabarmen bat ez bada euskalduna, hobe banaketa egitea eta etxetik euskara jasotzen dutenak elkarrekin jartzea. Baina ez besterik gabe.

Eskolak hizkuntza-gaitasunari dagokionez helburu batzuk ditu. Azken helburua berdina izango da eskolako ikasle guztientzat, baina abiapuntua eta bilakaera ezberdinak izan daitezke.

Taldekatzean banatu egiten baditugu eta programazioa ondo lantzen badugu, hizkuntza-gaitasuna aldetik gune indartsu bat dugu eta horiek besteei laguntzeko bide ere izan daitezke. Aldiz, nahastuta ari badira, minorizatua dagoen hizkuntza dutenak gela barruan ere minoria izatean, zailagoa izan daiteke beraien “babesa” edo laguntza lortzea.

Baina helburua ez da taldeka banatuta mantentzea. 5-6 urte dituztenetik aurrera irizpidea aldatu egin beharko genuke, eta, are gehiago, txikiak direnetik taldeen arteko nahasketak egiten hasi behar genuke. Hau da:

Abiapuntuko taldeen arteko nahasketak egin beharko lirateke txikiak direnetik. Batzuek besteengan eragitea nahi badugu, arlo batzuetan nahastu egin behar genituzke.Ez baditugu nahasten eskola moduan arazo bat sortzen dugu: bi mailatako ikasleak ditugu. Etxeko hizkuntza euskara dutenen taldekoak eta besteak. Aldiz, hainbat arlotan behin eta berriz nahasten baditugu, eta egoera horietan irakasleek beraien jarduna ondo antolatzen badute eta eraginkorrak badira, hori izango da bidea elkar laguntzeko. Noski, ondo planifikatu behar da hau guztia. Nolabait ere: gune babestu eta gune nahastuekin jokatzea. Behin eta berriz. Eta nahasketa horietan gauzak ondo egitea. Horrela bada, hasierako taldekatze hori onuragarria izan daiteke guztientzat, eta ez soilik etxeko hizkuntza euskara dutenentzat.

Bestalde, etxeko hizkuntza kontuan hartzea abiapuntu bat izan daiteke, baina ez helburua. Behin guztiek gutxieneko gaitasun batzuk garatu dituztenean, ez genuke begiratu behar zein den etxeko hizkuntza, baizik zein diren ikasleen gaitasun komunikatiboak. Eta agian etxeko hizkuntza euskara ez duten batzuk etxeko hizkuntza euskara duten batzuek baino maila hobea lortu dutela ikusiko dugu. Zer egin kasu horietan? Taldekatzeak egiterakoan gaitasunak kontuan hartu eta ez etxeko hizkuntza. Gaitasun hoberena dutenen garapenean jarraitu beharko dugu eta horien laguntza behar dugu besteen garapenean eragiteko. Hau da: 2-3 urterekin etxeko hizkuntza kontuan hartzea egokia da, baina 5-6 urtetik aurrera gaitasun komunikatiboak hartu beharko genituzke irizpide moduan.

GURASOEN IKUSPEGIA. BAI. BAINA. Gurasook taldekatze modu hau nahi izateak lotura du gaitasun komunikatiboekin, baina bereziki hizkuntza-ohiturekin. Seme-alabek euskaraz egitea nahi dugu lagunartean, eta etxetik euskara jasotzen dutenak talde ezberdinetan nahasten badituzte, gaztelaniarako joera gelditu ezina dela iruditzen zaigu. Beraz, eskolarentzat taldekatzeak ekar dezakeena edo gurasook nahi duguna, lotuta daude baina ez dira gauza berberak. Ikastetxe askoren kasuan euskararen erabilera sustatzea oinarrizko helburuetakoa da, eta hor bat egiten dugu: baina irakasleen ikuspegitik ikasle guztien gaitasun komunikatiboak garatzea egongo da erdigunean eta gurasoontzat seme-alaben hizkuntza-ohiturak.

Seme-alaben hizkuntza-ohiturak axola baldin bazaizkigu, oinarri on bat eskaintzeko ahalegina egin behar dugu gurasook. Euskararekiko aktiboak izan behar dugu. Eskolari bere lana ondo bete dezan eskatuko diogu, baina eskolaren norabide berean aritzea eta ahal dela elkarlanean aritzea lortu behar dugu.

Are gehiago, guraso bakoitzak bere aldetik egin dezake bide hori, edo gurasoak antolatu ere egin gaitezke. Bide honetan oso esperientzia interesgarriak garatzen ari testuinguru ezberdinetako hainbat herri eta ikastetxeetan. Hau da: seme-alaben hizkuntza-ohiturak axola zaizkigunok antolatu gaitezen eta eragin dezakegun.

Hauxe da buruan izan behar duguna: seme-alabak sozializazio prozesu batean daude eta horren barruan hizkuntza-sozializazio bat ere ematen da. Euskara non eta norekin erabili ikasten dute, helduen jokabideetatik ikasten dute asko, hizkuntzen arteko ierarkia barneratzen dute, hizkuntzei balio ezberdina ematen ere ikasten dute…Hau da, gure seme-alabek euskara askorekin eta egoera askotan, eta gainera eroso eta arro sentituz erabiltzea nahi baldin badugu, hizkuntza-sozializazio prozesu horretan modu aktibo batean eragiten saiatu behar genuke. Labur azaltzeko: guk ezin ditugu erabaki seme-alaben hizkuntza-ohiturak baina oinarri on bat jar dezakegu.

Arlo hauek zaintzea oinarri on bat eskaintzeko modu egokia da:

1-     Erreferenteak: euskarazko bizipen asko eta indartsuak behar dituzte. Gaur egun aukera asko ditugu baina seme-alabek ez dituzte beti behar bezain eskura.

2-     Bizipenak: euskara bizipen asko eta positiboekin lotu behar dute. Zenbat eta gehiago, hobe.

3-     Euskara aberatsa: etxetik euskara aberatsa eskaini behar diegu. Hizkuntzarekin jolastu behar dugu eta gaitasun komunikatiboak garatzen lagundu. Zenbat eta euskara aberatsagoa, orduan eta abiapuntu hobea lagunartean eta beste hainbat harremanetan euskara erabiltzeko.

4-     Eredu egokiak: hizkuntza-ohiturei dagokionez eredu egokiak ikusi behar dituzte helduen aldetik. Beraiek euskara asko erabiltzea eta euskararekiko aktiboak izatea nahi dugu (gaztelaniarako joera hartu duen lagunarte batean ere beraiek euskara mantentzeko ahalegina egitea, adibidez), eta horri begira gurasoon aldetik ere horrelako ereduak ikusi behar dituzte.

5-     Mezu egokiak eta jarrerak: euskara balio indartsu eta erakargarriekin lotu behar dute. Euskara ere indartsua da, beharrezkoa, etorkizunekoa, berritzailea, erakargarria… Batzuetan asko kostatzen zaigu horrelako mezuak helaraztea baina garrantzitsuak dira. Eta horretaz gain, zer egin lagunartean gaztelaniara jotzen badute? Euskaraz egiteko eskatu? Nola eskatu? Nola landu euskararekiko jarrerak? Atal honetan ere askotan galduta ibiltzen gara, baina seme-alabei behar bezala laguntzeko bide garrantzitsua da.

6-     Arnasguneak: euskara erabili edo beste hizkuntza bat erabili aukeratu behar ez duten egoerak dira arnasguneak. Ikasgela arnasgune bat izatea nahi dugunez eskatzen diogu eskolari etxeko hizkuntza kontuan hartzea. Baina arnasgune gehiago sortu edo bilatu ditzakegu.

Ikusten duzuenez, gurasook eskolei lana ondo egiteko eskatzeaz gain zeregin handia daukagu seme-alabei laguntzera begira. Prest gaude horretan aritzeko? Norbera bere kabuz? Eta antolatuta aritzeko?