Feminism in the restroom

---

Harira ez datozen arrazoiengatik, behinola auzolanean jardutea egokitu zitzaidan Brooklyneko klub sozial batean. Uda aurretik hona lokala txukuntzeko premia zegoela eta, presidenteak auzolanerako dei irekia egin zien kide eta lagun guztiei laguntzera etortzeko, eta larunbat arratsalde batean bost laguneko jendetza bildu ginen han.

Niri komunak garbitzea egokitu zitzaidan.

Emakumeen komunek garbitzeko premia zeukaten, baina hautsa zeukatelako, beste barik. Gizonen komunek, berriz, hats nazkagarria, hormako txizatokiak txiza arkaikoz beteta, paper zatiak ezkinetatik, ur putzuak lurrean... Puaj. Nire bizitzako esperientzia nazkagarrienetako bat izan zen, ia-ia botaka hasi nintzen.

Orain, gauzak gertuagotik aztertuta (eta oso gertutik aztertzeko aukera izan nuen, alajaina), honako xehetasunoi erreparatu nien gizonen komunean:

a) txizatokietako baten bonba ez zebilen;

b) txizatokietan gomazko halako alfonbratxu inutil batzuk zeuden, segurutik Columbusek bere lehen bidaian ekarritakoak, zuloak erdi taponatzen (zertako arraio daude?);

c) gizonen komunean ez zegoen zepilorik;

d) paperik ere ez zegoen;

e) konketan ez zegoen ez jaboirik, ez eskuak lehortzeko paperik.

f) komunen alboan baldosa batzuk falta ziren lurrean, eta ohol puska bat zegoen ipinita gainean. Ohola bustita zegoen denbora inmemorialetik eta seguru horrek karibeko limoien usaina behintzat ez zuela zabalduko.

Lehendabizi, paniko unea gainditu behar izan nuen. Itzelezko muelle gogorra daukan ate horietako bat zeukan komunak, eta, beraz, ezin zitekeen zabalik eduki. Aulki sendo bat hartu eta ate irekiaren kontra jarri nuen, zabalik eusteko. Tira, hori hobeto zegoen. Kanpoan mundua zegoen oraindik, eta aire garbia, eta lagunen ahotsak, bakarrik ez nengoela gogorarazteko. Eskuak gomazko eskularruetan sartu, neure burua lixibaz eta trapuz hornitu eta, ahoan "Bizkaia Maite" hartuta, lanari ekin nion. Eta fris eta fris, txas eta txas-en artean, horretaz guztiaz pentsatzen hasi nintzen.

Lehenengo eta behin gogoratu nuen Lost Hawkekin orain dela urte asko izandako elkarrizketa bat. Esaten zidan Euskal Herriko Unibertsitateko ikaslea zenean komunei begiratzea nahikoa zela jakiteko administrazioak ze errespetu gutxi zien ikasleei. Ikasle batek komuna etxean bezala erabili nahi baldin bazuen, hau da, "normal" erabili gura bazuen, Errektoregora joan beharko zen: ikasleen komunetan ez zegoen ez paperik, ez zepillorik, ez jaboirik, ez eskuak lehortzekorik. Nolabait esateko, ikasleen komuna "zulo bat" izatera mugatzen zen. Horren atzean ezkutatzen zen pentsaera, ziostan Lost Hawckek, zera zen: "ikasleak animaliak dira. Zertarako ipiniko diezu ezer, dena apurtu eta zikinduko badute? Zertarako konponduko ditugu apurtuta dauden gauzak? Txerri horiek berriro apurtu ditzaten?" Esaten zidan Lost Hawkek uda batean Saint Cloud unibertsitatera joan zela eta ikasleen egongelan moketa ikusi zuela, eta beheko sua, eta berari EHUko silioiak etorri zitzaizkiola burura, guztiak zigarroekin zulatuta...

M. J. Larrak, XIX. mendeko kazetari eta idazle espainiarrak, bazeukan artikulu bat "¡En este país...!" izena zuena. Bertan kritika garratza egiten zien "¡En este país...!" delako esaldia komodin bezala erabilita estereotipoen lo zorroan jarraitzeko hautua egiten zutenei. Hau da, "herri honetan holan edo halan dira gauzak, zertarako egingo duzu ezer".  "Larrak 'En este pais...!'-en zioen bezala", esaten zidan Lost Hawkek, "horrela arazoa ez da arazo".

    Honetaz guztiaz pentsatzen nuen, ispiluak, komunak, konketak eta azulejoak garbitzen nituen bitartean, paperontziak hustu eta lurra lanbasaz garbitzen nuen bitartean. Halako batez konturatu nintzen toki hartan gizonen eta emakumeen komunek egitura desberdina ere bazutela. Emakumeen komunak aurregelatxo moduko bat zeukan kabinetara heldu aurretik, eta han horma erdia hartzen zuen ispilu bat, apalategi bat gauzak uzteko eta hormaren erditik lurreraino heltzen zen armairu handia. Armairu horretan, alde batean, eskuak lehortzeko paper kutxak, eskuetarako jaboiak eta komuneko paper erroiluak zeuden; beste aldean, berriz, garbikari botilak, estropajuak, trapuak, eskularruak etab. Nonbait, abiapuntua zen gela horren erabiltzaileak pertsona oso garbizaleak zirela: bai euren burua garbitzearen zaleak eta bai lekuak garbitzearen zaleak, horretarako zegoen tresneria ugaria kontuan hartuta.

Gizonen komunean, berriz, ez zegoen halako aurregelatxorik, ez gauzak uzteko apalik ez halako armairurik. Abiapuntua, nonbait, beste hau zen: gela horren erabiltzaileak ez zirela batere garbitzearen zaleak, ez euren buruarentzat ez lekuentzat, han ez baitzegoen ez baterako ez besterako lekurik ez tresnarik.

Emakumeenetik hartu nituen, beraz, erroiluak, jaboiak eta eskuetarako zapi mordo bat, eta gizonenera eraman nituen. Orain arazoa beste bat zen: non utzi? Erroilu bana ipini nituen komunetan eta jaboia jarri nuen konketan. Eskuetarako zapiak, berriz, ez nekien non utzi. Horman bazegoen esku zapien makina bat, baina apurtuta. Gainean ipini nuen zapi multzoa. Eta ordezko erroiluak? Bueltaka hasi nintzen komunetik, horretarako erabil nezakeen leku baten bila. Alferrik. Azkenean, kanpotik aulki bat hartu, komunera eroan, eta hantxe ipini nituen. Garbikari botila bat ere ekarri nuen, eta estropaju garbi bat. Besterik ezinean, konketaren azpian utzi nituen, lurrean.

Feminista erradikala naiz, eta oso harro diot hau. (Bide batez, konturatzen naiz hori oso esaldi atipikoa dela. Normalean emakumeek desclaimer batekin hasi ohi dituzte gero guztiz feministak diren diskurtsoak: "ez naiz feminista, baina...". Backlashak gerra hori ere irabazi du). Erradikala naiz, emakumeen autodeterminazioa arlo guztietan eta azken ondorioetaraino aldarrikatzen dudalako, eta arazoaren sustraira jo gura dudalako. Literalki naiz erradikala. Esan gabe doa, ez dudala uste emakumeak buruz motelagoak direnik edo burmuinaren ordez intuizioa darabiltenik; baina, era berean, ez dut inondik inora uste gizonek sexua eta emakumeek maitasuna bilatzen dutenik, gizonak azalekoak eta emakumeak sakonak direnik, emakumeak egokiagoak direnik umeak jagoteko eta abar. Eta, batez ere-batez ere, ez dut sinesten direnik delako hori. Genero batekoek eta bestekoek euren jokabideetan ezaugarri desberdinik ageri baldin badute, hori genero kontu hutsa da, hots, kulturala. Gizonak eta emakumeak desberdin hezten gaituzte, desberdin tratatzen gaituzte, desberdin irudikatzen gaituzte hedabideetan, publizitatean eta abar, eta bakoitzari gauza desberdinak kontatzen dizkiote "benetan" direnari buruz. Behin eta berriro esaten digute (modu esplizitu edo inplizituan, era asko daude mezuak helarazteko) neskatoak garbiak eta mutikoak astakiloak direla, neskatoak xamurrak eta amatiarrak direla eta mutikoak desatxikiak eta ahaztuorrak, neskatoei euren itxura zaintzea eta euren etxearena zaintzea gustatzen zaiela (gortinak erosi, gelak dekoratu) eta mutikoak desastre hutsa direla euren buruarentzat eta etxearentzat. Estereotipo horiek guztiak mila eratara perpetuatzen dira, helburua ez baita bakarrik ikustaraztea hori holan "dela" izatez, hau da, berezkoa zaiola gure izaera eta biologiari; beste mekanismo askoz eraginkorrago bat ere badabil lanean: hori guztia barneratzearena, alegia. Pertsonek barneratu egiten dituzte mezu eternalki errepikatu horiek eta azkenean portaera horiek erreproduzitzen amaitzen dute eta euren roletara egokitzen, "halakoak garelako". Pygmalion efektua.

Feminista konstruktibista radikala naiz, beraz. Horrek esan nahi du uste dudala gizonak eta emakumeak guztiz berdinak direla eta euren desberdintasun bakarrak egitura kultural eta sozioekonomikoetatik datozela (hezkuntza, hedabideak, gizartearen presioa), mekanismo horiek genero bakoitzari buruzko estereotipoak iraunarazten dituztelako eta eurekiko konformitatea saritzen dutelako. Horrek, jakina, ez du esan gura "ok, berdinak garenez, ez dago arazorik". Inondik inora ere ez. Sinpleki esanda, berdinak gara baina engainatu nahi gaituzte hala ez garela pentsa dezagun. Diferentziak (gizona oldarkorra da, emakumea, berriz, goxoa) biologiari leporatzen bazaizkie, Ama Naturari, gureak egin du: horren kontra ez dago ezer egiterik. Ezin diozu gizon bati eskatu etxeko lanetatik dagokion partea egiteko edo bere ekintzen erantzukizuna hartzeko, hori ez dagoelako bere izaera naturalean (ja!). "Halakoak garelako" azalpen esentzialistak atea ixten dio edozer kuestionatzeari, eta irtenbide bakarra segregazioa da: gizonak alde batetik eta emakumeak bestetik. Ez zait batere interesatzen eta gainera bide itsua iruditzen zait (horixe proposatzen du feminismo frantses batek, feminisme de la diference delakoak). "Nire" iritziz (kakotxa artean ipintzen dut, hori feminismo konstruktibistak proposatzen duena delako), dekonstruitu egin behar ditugu gu halakoak eta haiek halakoak direlako gezur handi hori hedatzen duten egiturak. Faltsua dela frogatu behar dugu. Anatomy is not destiny, Mr. Freud. Frogatu behar dugu berdintasunezko hezkuntzak eta gure eskubide guztien aldarrikapenak (emakumeena sexua bakarrik nahi izateko eta ez txukunak eta pinpirinak ez izateko eta gizonen eskubidea gortinak aukeratzea gustatzeko, amodio eternalak bilatzeko eta euren burua apaintzeko, gogoa badute) sortuko dituela eskubide berdinak eta diferentzia inbididualak dituzten pertsona libreak. Feminismoa humanismo bat da.

Eta gaiztoren batek esan lezake orain: "eta hori guztia pentsatu zenuen zer-eta gizonen komunak garbitzen zenituen bitartean, larunbat arratsalde batean? Uau, ze iraultzailea!!"

Eta gaizto horri erantzungo nioke baietz, eta nirekin batera emakume bat eta lau gizon egon zirela, hozkailua, suetea, zaztarlekua eta lurzoruak igurtzitzen, Brooklynen, larunbat arratsalde batean, Basquing in the Sun.