hunoak
1 Hunoen
historia
Hunoak tribu nomadak ziren, Asiako erdialdetik etorritakoak, Mongoliatik,
hain zuzen ere. Mendebaldera emigratzen hasi ziren III. mendearen inguruan,
aldaketa klimatikoak zirela kausa. Beraien familia, zaldien taldeekin eta beste
etxeko abereekin, emigratu zuten beste lur on batzuetara. Herrialde asko,
Hunoak heldu baino lehen, alde egiten zuten, Hunoekin ez borrokatzeko. Orduan,
herrialde eta jende askok, Konstantinoplaren eta ekialdeko erromatar
inperioaren mugetara mugitu ziren, Danubio eta Rin ibaien ertzetara.
Mendebaleko erromatar inperioa zapaldu arte 476.urtean.
Hunoak Ekialdeko
Europaki Hungariako lurretan aurkitu zuten lur onak, eta bertan geratu ziren,
Szeged hiriburuan, Tisza ibaiaren ertzean. Lautada horietatik, aliantza eta
konkistengatik, guztia kontrolatzen zute, bere inperioa, Errusiako Ural
mendietatik, Frantziako Rin ibaiaren ertzeraino heltzen zelako.
Hunoen goreneko momentua, Atila buruzagia zenena heldu zen, 433.urtean.
Errusiako hegoaldean eta persian erasoaldiak bota zituen. Ondoren, bere
atentzio guztia zentratu zuen, Balkanetan, eta ikara eta hondamenak eraginda,
ordaindu behar izan zioten erretiratzeko, horregatik Hunoak urre asko zuten.
450.urtean Mendebaldeko inperioren aurka joan zen. Rin ibaia zeharkatuz
Maguncia iparraldean, 100.000 soldaduekin joan zen.
“Canpos Catalaunicos-ko” bataila, historian garrantzi handikoa izan zen,
Hunoak irabaziko bazuten, kristautasunaren desagerpena izando litzateke eta
Asiako herrialdeek menpean hartuko zuten Europa.
Horren ostean, Atila Italia inbaditu zuen, botin berreen bila. Italian
sartzean errefusiatu askok irletara emigratu zuten. Erromatar tropak garaituak
izan arren, eta ejerzitu garrantzitzuenak, Galian Egon arren, Hunoak ere ahul
zeuden, haibat batailengandik, gaixotasunengantik eta goseteagatik Italian.
Atila Leon I aita santuarekin bildu ondoren, Hunoak erretiratu ziren.
Hunoen inperioa 453.urtean desegin zen, Atilaren heriotzaren ondoren.
Ez da Egia Atila
basati bat zela, ezta ere ez, “el azote de Dios”, esta ere beraren zaldia
sapaltzen zuen belarra ez zen berriro ere hazten. Gauza horiek, beraren etzaiak
esaten zuten berari burus.
Hunoen inperioa, erromararte heldu ziren baina ez
zuten guztiz konkistatu
2 Hunoen Kultura
Hunoak Europar-asiako tribu multzoak ziren, askotariko tribu horiek,
aristrokrazia batengatik batuak zeuden. Hizkuntz turko bat hitz egiten zuten. Talde
Haiek, Europan, IV.mendean agertu ziren, eta haien exponetzailerik handiena,
“Atila el Huno” izan zen. Hunoak, barbaroak deituak izan ziren
erromatarrengandik. Erromatarrak, hunoengandik inbadituak izan ziren, IV eta V.
mendeen artean.
2.1 Hunoak
gerran
Zaldun arkulari bikainak, arinak eta ausartak, taktikak aurre ikusiak ezin
zirenak, beldurra sakabanatu zuten inperiotik. Romatarekin aliatu ziren,
Europako erdialdeko germanoen aurka, 432. urtean. Buruzagi nagusi bat zuten Rua
edo Rugila, bere hil ondoren (434) bere bi lobak ordezkatu zioten Bleda eta
Atila. Gerrateetan erabiltzen zuten armak, espata zuzena, lantza, lazoa...
Lazoa, soka moduko bat zen beraien etzaiei jaurtitzen zietena eta lepoatik
hartzen zioten. Arkua konposatua, haien zaldietatik erabiltzen zuten etzaiei
tiro egiteko. Estriboa erabiltzen hasi ziren, txinatarretik hartuta, eta gero
Persian eta Europan barneratu zuten. Estriboaren laguntzaz edozein modutan
erabili zezaketen arkua, aurretik tiro egiteko atzetik, alboetatik.
2.2 Hunoen ekonomia
Nomadak ziren, denboraldietan, txaboletan bizi ziren, baina lurraren
ezagutza zuten, eta serpentatzen zuten bere boterean zeuden lurretan. Nomadak
zirenez, behiak eta beste abereak, paper garrantzitsu bat zuten ekonomian,
nekazaritzan baino.
Zaldiak balore
asko zuten Hunoentzat, gaitera gaur egun, Mongolian Hunoen jatorrian, 8.000.000
zaldi daude eta bakarrik 3.000.000 pertzona.
Inperioa osatu
ondoren, haibat herrialdek urrea ematen zieten, konkistatuak ez izateko,
horregatik hunoak aberatzak ziren, baina ez zuten asko gastatzen.
2.3 Hunoen
jazkera
Lino edo arratoien azalarekin egiten zituzten beraien tunikak, bere
gorputzetan usteldu arte ez ziren kentzen tunika horiek. Artzain modukoak
ziren.
Boteretzuen emazteak, balore handiko bitziak erabiltzen zituzten, gaitera
batzuek zapatiletan eramaten zituzten.
Atila buruzagia besteen modukoa zen, artzain moduan jazten zuen eta beraren
egurrezko plateran jaten zuen.
2.4 Hunoen
elikadura
Animalia bezala bizi ziren. Sustraietaz, basoko landaretaz eta zaldien
ister eta lomoaz ere elikatzen ziren.
Iruzkinak
Utzi iruzkina: