bikingoak

---

SARRERA

Batzuk esaten dute bikingo hitza “wik”-etik datorrela eta hori uretako gizonak adierazten duela baina beste batzuek esaten dute “vik in”-etik datorrela eta uretara barrura adierazte du, hori pentsatzen dute bikingoak itsasontziak erabiltzen zutelako beraien konkistarako.

 BIKINGOEN ESTEREOTIPOA

Bikingoak ilehori ego ilegorrikoa ziren, altuak ziren eta larruazala eta begiak argikoak ziren. Aitzinako bikingoak barbaroa keta odol egarriak ziren. Bikingoak kasko batzuk eramaten zituzten eta kaskoak adarrak zituzten. Kasko horiek ez ziren erosoak beraien gudetarako. Baina batzuk diote kasko horiek ez zutela erabiltzen hori erromatarrek asmatu zutela.

Beraien altueraz, Ahmad ibn Fadlan (musulmana) oso altua zen. Baina arkeologo ikerlariak ikertu zutenean gaur egungo altura normala zutela esan zuten. Hau da, 1,68-1,76ko altura zuten. Garai horretan elikagaiak ez ziren oso onak gaur egungoaz konparatuta beraz pentsatu dute bai izango zirela altuak.

Bikingoen itxuraz dakigun guztia garai horretako kroniketan agertzen direlako. Hori idatzi zuten Adam de Bremen eta Alcuino de York.

 HISTORIA

 BIKINGOEN HIRIAK

Bikingoak VIII-XI mendeen bitartean izan ziren. Garai hartan, argi ez dauden arrazoiengatik, hego-mendebalderantz eta hego-ekialderantz abiatu ziren guda eta merkatal bidai luzeetan. Gehienetan ontzi luze eta meheetan bidaiatzen zuten. Ikaragarri trebeak ziren barkugintzan eta baita nabigatzen ere. Honi esker adituek diotenez Amerikara iritsi ziren Kolon baino lehen eta baita Mediterraneora ere.Hego-mendebalderantz joandakoei normandia ere deritze. Normandia erresuma sortu zuten. Hego ekialderantz joandakoei, aldiz, Barego esaten zaie. Azken hauek Errusiar Estatuaren oinarria jarri bide zuten.

Bikingoak Eskandinavia konkistatu zuten eta konkistak ondo ateratzeko,lehenengo beraien hirietan praktikatzen zuten beraien artean.Praktikatzen zutenean batzuetan  oso gaizkiak ziren baina beste batzuetan lasaiak.Eskandinavian merkatuak konkistatu zuten.Horren ondoren VIII. mendean konkistatu zuten Oregas eta Shetland, merkatu horiek konkistatu zutenak bertako jendearen egin zuten beraiei beste batzuek egin zioten berdina. Bikingoen trafikoa garrantzitsuena larrua zen. IX eta X.mendean  Europa mendebaldeko kostaldeak konkistatu zuten eta mehatxatu zuten Ingalaterra, Irlanda eta inperio frankoa konkistatzea. IX. mendeko konkista horiek oso erresak ziren bikingoentzat beraiek oso onak zirelako kostaleko konkistetan.

Euskal herrian ere bikingoen konkistak egon ziren. 816an, Iruñean nafarren alde esku hartu zuten maurien aurkako gudaldian.823an eta 825ean Mundakan, Urdai-bai kresal-ibaietan  geratu ziren. 840an  daniarrek  Inperio frankoa eraso egin zuten atturri ibaitik. Akitaniaren nolabaiteko kontrola lortu zuten 15 urtetan. Charles le Chauve enperadoreak garona ibaiaz hegoaldera galdu zuen agindua.859an Nafarroa erresuma zeharkatu zuten Mediterraneorantz.Bikingoen aginteak 982 arte iraun zuen Gaskonian, noiz Nafarroak gailendu zituen.

 ZER ERAGIN ZUEN BIKINGOEN HEDAKUNTZAN?

Subartiko iparraldetik material eskaria egon zen eta horrek eragin zuen bikingoa hedakuntza gehiena. Eskandinavian larrua eta marfil garrantzitsuenaz egoen adibidez marfil hori bakarrik hartu ahal zen morseen haginetatik beraz, bikingoak hori nahi zitenez Eskandinavia konkistatu izan behar zuten. XIII. Mendean hori garrantzitsuagoa bilakatu zen.

Eskandinaboak barrualdera joan ziren eta ehiza egin zuten laponesei. IX. Mendean Ottar deituriko noruegako bat itsaso zurira heldu zen.H ori egin zuenen ondoren  itsasontzietan aurrerapen handiak egin zituzten. Aurrerape horien bidez itsasontzia arinagoa keta indartsuagoak egin ziren eta horrek konkistatzerakoan on azen.Horren bidez konkistatu nahi zuten lurraldeei sorpresa ematen zieten et abesteek joan izan behar zuten ez zeudelako prestatuak.

Ottaren konkista garrantzi asko izan zuen bikingoen konkistan, horren ondorioz ikasi zuelako nola bidaiatu itsasontzi zeta hori ondorengo konkistetarako balio izan zuen.

KONKISTAK ETA BIDAIAK

Bikingoen hainbat materia desberdin lortu nahi zuten eta horretarako konkistatzera joan ziren. Material horiek honakoan dira: Marfila, larrua, armak, metalezko objektuak, joiak eta metal politak. Adibidez, 829. urtean bikingoen Dorestad-etik Birka-ra joan ziren bitartean Malar (Estokolmo aldean) merkatu bat atakatu zuten. Hau ikusita konturatu gaitezke bikingoen erasoak  ez zirela izan elizetara edo monasterioetara baizik eta merkatuetara.Merkatu hori  lau bider erasotu zuten 834. eta 839. urtetan zehar. Horren ondoren beste gauzetaz konturatuz iren eta monasterioa keta elizak konkistatzen hasi ziren.

 Europa mendebaldean eraso zutenean monasterio, elizetara eta merkatuetara eraso zuten. Bikingo paganoa kez zuteni nolako errespetua beraien erlijioari eta berdin zien elizetara eraso egitea. Konkista horiek egiterakoan konturatu zuten horrekin diru itzela lortu ahal zuten. Elizako jendeari edo horko jendeari diru eskatzen zioten beraien babesaren truke.

IX. mendearen erdian Ingalaterra , Irlanda eta Frantziako kostaldeak eraso egin zuten. Eraso horiek erresak izan ziren sorpresaz agertu zirelako eta ez zeudelako prestatuak eraso egiteko.

Ondoren bikingoan esploratzen hasi ziren eta aurkitzen zuten guztia eraso egiten hasi ziren. Hori egiten hasi zirenean Lindisfame eraso egin zuten 793.urteko uztailan. Horren ondoren Amerikara joan ziren.Eta hemen eraso egin zutenak izan ziren Dublineko plaza sortu zutenak. Plaza hori sortu zuten Dumbarton eraso egin zutenean 873. urtean.

Bikingoen aroa bukatu egin zen Harald III. Erregea hil egin zenean. Errege hau hil egin zen Ingalaterra atakatzera joan zirenean. Bataila hori Stamford bridgekoa izan zen 1006. urtean. Baina beste bikingoan Europan integratu ziren eta han lehenengo Errusiako erreinua sortu zuten. Beste bikingo batzuek normandiatik atera ziten eta latineko inperiotara joan ziren eta han geratu ziren.

 KULTURA

 GIZARTEA:

Nekazariak eta artisauak

Hauek klase erdikoak dira eta gizaki libreak ziren beraz beraien eskubideak zituzten.Eskubide horiek hauek dira: armak erabil ahal zuten eta asanbladetara joan ahal zuten. Nekazaritzen bizitza hainbat poemetan idatzita zeuden eta beraien bizitza nekazari normal baten modukoa da. Hauek lan egiten zuten granja batean eta han beraien bizitzarako behar zuten elikagaiak ekoizten zituzten.

Gudako klasea:erregeak eta nobleak

Erregeak herriko agintaria da. Hauek goiko klasean daude eta beraien betebeharrak agintzea zen. Nobleak aukeratze herrikoek botoen bidez aukeratzen zuten.

Merkatariak

Hauen lana herrikoei artikuluak saltzea zen. Artikulu hauek lokaleko produkzioa ez bazen beraiengana joan eta beraiek saltzen zizuten. Baina beste aldi batzuetan baita ere lur eremuko jabeak ziren.

 Esklaboak

Esklaboen lana lan gogorrena zen hau da, bakarrik erabili behar zuten indarra lan horiek egiteko. Esklaboak jaiotzen zirenetik beraien jabea zuten eta ez zuten inolako eskubiderik.Beraz, armak erabiltzea guztiz debekatuta zeukaten. Emakume esklaboak erosten ziren norbaitekin ezkontzeko. Baina hau guztia hobetzen joan zen feudalismoari esker.

Emakumearen zeregina

Emakumeka ezkontzen ziren erabakita zegoen mutil-lagunarekin. Emakumeak etxeko jabeak ziren eta beraren  seme-alabak eta gizon gudetara joaten zirenean,berak izan behar zen baserria garbitu behar zuena.

 

ERLIJIOA:

 

Bikingoen pagnanoak ziren , hau da, beraien erlijioa pagana da. Pagana hitza latinetik dator “paganus” pertsona bat nekazaritzan lan egiten duen terminoa da. Erlijio hau erromatarrena zen eta  bihurtzen hari zen erlijio kristauan. Termino hau erromatarrek jarri zuten nekazarietan pentsatzen. Baina denbora pasa ahal abeste termino bat hartu zuen. Termino hori naturan lan egiten dutenentzat da. Aurrerago kristauak boteretsuak egin ziren eta esan zuten erlijio paganoa “erlijio gabeko pertsona” adierazten duela.

 JAINKO NAGUSIAK

Bikingoak hiru jainko nagusi zituzten: Odin, Thor eta Freyr.

Odin jainko guztien agintaria zen, Asgard-en gobernatzen zuena, bikingoen jainko boteretsuena zen eta hainbat gauzen jainkoa zen: Jakituriarena, musikarena, poesiarena eta gudako hildakoen jainkoa. Berak gudetara joaten zen lantza batekin arma moduan. Bere ezkerreko begia hutsunea da eta bi bele flakeatzen diote: Hugin eta Munin. Odinen laguntzaileak balkiriak dira eta hauek gudetako gerrari garrantzitsuak  hartzen zituzten eta Valhalla-ra eramaten zituzten. Valhalla gerrarien zerua da.

Thor trumoien jainkoa da, bera Odinen semea zen. Nekazari jendea Thor maite zuen. Berak trumoia keta eurian oinarritzen zenez nekazarien landak beraren esku zeuden horregatik maite zuten.Thor jainko oldartsua, gogorra eta pentsakorra da. Beraren ileak etab izarra gorrixkak dira. Garrantzitsuena gogortasuna zen etab erarekin Mjollnir eramaten zuen, martilo bat eta martiloa oso indartsua zen. Thor bere aisialdian trolak eta erraldoiak ehizatu egiten zuen. Trolak jendearentzako etsaiak dira eta Thor jendeari babesten zionez askotan Jotunheim-eran joaten zen Trolak ehizatzeko.

Feryr ugalkortasun eta naturako jainkoa da. Nahiz eta bera hirugarren jainko nagusi aizan ez da famili abereko. Freyr  “Vanir”-eko familiakoa da. Bera eta bere bikia guztia hasi  ahal izatea egiten dute.

 BESTE JAINKO BATZUK

Bikingoen beste jainko garrantzitsu batzuk:

• Frigg: Odinen emaztea.Emazte prototipoa da eta emakume guztiak adoratzen diote.
• Sif: Thor-en emaztea. Ile horiko emakume ederra baina bere ilea galdu egin zuen Lokiren gaiztakeri bategatik.
• Tyr: Gudako jainkoa. Bere eskua galdu egin zuen Fenrir otsoarekin borrokatu zenean.
• Baldr: jainko ederrena eta maitatuena. Odin eta Frigg-en seme azan.
• Njord:”vanir” familiako aita zen.Itsaso eta arrantzaleen jainkoa zen. Feyr eta Freyja-ren aita.
• Heimdall:Argiko jainkoa eta Loki bere aurkakoa da.
• Freyja: maitasunaren jainkoa.
• Hodur: Jainko itsua.
• Mimir: Jakituriaren jainkoa. Mirmir Odineri utzi zion pozotik uda edatea bere begiaren trukez.
• Loki:Odinen anaia,espiritu aldakorra du.Beraren erruz jainko guztiei gaiztakeriak heldu zitzaizkien.

JAINKOEN AURKAKOAK:

• Fenrir: Lokiren semea. Otso maltzurra da, txikitan jostailu bat zen asgard-en baina nagusia egin zenean oso arriskutsua bihurtu zen. Kadena batzuekin lotu zuten baina apurtu zituen. Gero berarentzako sortu zuten zinta bat eta horrekin lotu zuten baina Pagnarok heldu zenen soltatu zen eta Odin hil zuen.
• Jormugandr:munduko sugea da.Lokiren beste seme bat da,thorren urkakoa.Thor sugea hilko du baina hiltzen dagoenean suge beneno batzuk bota zion eta bere bizitzarekin amaitu zuen.
• Surt: Freyr-en aurkaria da. Surt Freyr-en alabarekin ezkondu zenez bere espata eman izan behar zion. Freyr Surten eskuetan hilko da.

 

IDAZKERA: RUNAK

 

 

Runak izan ziren bikingoek erabilitako idazkera. Runak sinboloak eta signoak dira eta uste egin da alfabeto bat betetzen dutela. Idazkera hau erabilgarria eta sagratua da.

Kasu honetan, magiaren zerikusia dute, meditazioekin eta ritualekin.Antzinean idazkera hau arietan egiten zen  baina beste batzuetan buztinan

 

 BIKINGOEN ITSASONTZIA: DRAKKARS

 

Itsasontzi hauek luzeak, argalak, azkarrak ,sakon gutxikoa zen eta remoak zituzten ia itsasontziaren luzera guztitik. Bakarrik zuten laukizuzen bela bat  et ahori remariei laguntzen zion. Drakkar gehienak ez zuten egur plakak gainean jartzen baina lehengo plakak itsasteko musgoa brearekin jartzen zuten. Itsasontzi hau gutzi pisatzen zuenek eta sakonera gutxikoa zenez bakarrin metro bateko sakonetako uretan nabigatu ahal zuetn. Eta honen bidez askar desenbarkatu ahal zuten eta transportatzen zituzten gauzak kostalderaino eramna aha zuten.