Nazioarteko zirkuitua III

Urriaren 24an, goizeko 09:30ean, prest gaude autobusa hartzeko, eta nazioarteko zirkuituaren azken zatiari ekiteko. Autobusa Txileko San Pedrotik Argentinako Saltaraino doa, baina gu, Saltan egon garenez, "Quebrada (harana) de Humahuacako" Purmamarca herrixkan geratuko gara.

Dena "ondo" antolatu dugu bidaia behar bezala aprobetxatzeko: autobusak bi pisu ditu eta guk goikoaren lehen jarlekuak hartu ditugu, 180º-ko bista panoramikoa izateko.

Ibilbidea espero genuen bezain ederra da. Hasieran Andeak mendikaterantz hurbilduz, gero mendikatea eta altiplanoa zeharkatuz eta, azkenean, zigi-zaga izugarriak eginez, altiplanotik "Quebrada de Humahuacako" haranera jeitsiz egiten den bideak ez digu aukerarik ematen loak hartzeko.

Bidean hiru izarreko paisaiak agertzen dira: Txilen Licancabur (ia 6.000 m) eta gertuko beste sumendiak, baita altiplanoko lakuak eta "Reserva de los flamencos" babesgunea ere; eta Argentinan "Paso de Jama" izeneko muga igaro ondoren, altiplanoko "Salinas Grandes" (Uyuniren antzekoak, baina nabarmen txikiagoak) edo "Lipan aldapa", oso kilometro gutxitan altiplanoko 4.170 m-tik Purmamarcako 2.192 m-ra eramaten gaituena.

Bideak, oro har, ekialderantz egiten du ekosistema ezberdinak erakutsiz: hasieran basamortu idorra, gero goialdeko puna (urteko batez besteko tenperatura 8,2ºC) eta, azkenean, haraneko landaredia (batez besteko tenperatura 13,2ºC). Kilometro gutxi batzuk ekialderago eginez gero, eta Andeak erabat zeharkatuz gero, Calilegua parke nazionaleko yungas izeneko oihan azpitropikalera (batez besteko tenperatura 20,6ºC)  iritsiko ginateke. Autobusetik ondo ikusi dugu Atlantikotik iritsitako hezetasuna nola pilatzen den hodei eran ekialderen dauden mendizerra horietan.

Paisai horien guztien dibertsitatea eta erakargarritasuna azaltzeko hitz berririk ez daukagu, eta, nahiz eta argazkiek ez islatu bene-benetan ikusitakoa, kasu honetan, horietaz baliatzea pentsatu dugu:


Licancabur sumendia (Andeak mendikatera hurbiltzen)


Txileko altiplanoko lakua


Argentinako altiplanoko puna


Argentinako Salinas Grandes

Zeharkaldi osoan ez dago ia herririk, kenduta Argentinako herrixkatxoren bat eta Capricornio tropikoan bertan dagoen Susques herria. Dena da paisaia basatia, dena da natura zabal, itzel, mugagabea.


Zeharkatutako altiplanoa

"Humahuaca haranera" iristean egoera nabarmen aldatzen da. Inguru lehor honetan harana zeharkatzen duen ibaiak ("Rio Grande" izenekoak) urte osoan darama ura  eta, ondorioz, ez da harritzekoa gizakiaren eragina paisaian, orain arte ez bezala, nabarmena izatea.


Humahuaca harana (Quebrada de Humahuaca)

Antza, duela 10.000 urtetik hona gizakiaren presentzia etengabea izan da, eta horrek oso historia eta kultura aberatsak utzi ditu haran osoan. Gaur egun, bertan eta inguruko Punan daude euren kultura ondoen gorde duten Argentinako herri indigenenak.


Purmamarcako jaialdia

Hala ere, badago funtsezko beste ezaugarri bat  haranak duen fama ulertzeko. Izan ere, Purmamarcara iritsi bezain laster topo egiten dugu "Cerro de los 7 colores" izenekoarekin. Muinoaren ikuskizuna gu eta bertatik pasatzen diren guztiak aho zabalik uzten gaitu: oso adin eta kolore ezberdineko harriek herrixka biltzen dute margolari batek edertasuna nabarmentzeko egingo lukeen bezala.


"Cerro de los 7 colores" eta Purmamarca herrixka.

Izugarrizko konplexutasun eta erakargarritasuneko geologiaren eta bertako herri indigenen kultura eta tradizioen iraupenaren arteko konbinazioak oso toki berezia bihurtu du "Quebrada", munduan berezia hain zuzen. UNESCOk 2003an "Gizateriaren ondarea" izendatu zuen.


"La paleta del pintor" (Tilcara)


"Cerro de los siete colores" (Purmamarca)

Ohikoa denez, horrek guztiak gero eta turista gehiago erakarri ditu haranera. Izan ere, Purmamarca, Tilcara eta haraneko gainerako herriak oso turistiko bihurtu dira.


Humahuaca haranean Tilcara herrixka

Ipar-hego noranzkoan zabaltzen den haran hori, historikoki trukerako gunea izan omen da. Alde batetik, komunikazio bide ona delako; eta bestetik, harremanetan egon delako mendebaldeko goialdeko punarekin, eta ekialdeko yungasekin. Horren ezberdinak diren ekosistemek oso produktu diferenteak ematen dituzte, eta, horrela, trukea ia berez sortzen da. Horri esker, haraneko biztanleek, adibidez, honako produktu hauek lortzen zituzten: punatik  gatza, ehunak, patatak...eta yungasetik frutiuak , zurak, lumak...


"Papas andinas" malbec ardotan

Harana, beraz, eremu irekia izan da, beste batzuekin harremanetan egon dena, baina horrek ez du ekiditen egungo turismoak dakarren arriskua. Toki askotan bezala turismoaren etorrerak konpontzeko zaila den dilema sortu du: zalantza barik, diru iturri garrantzizkoa da, eta bertako biztanleen bizi baldintzak hobetzeko balio dezake; baina, aldi berean, herrien kultura eta izaera galtzeko bidean jar ditzake. Nola sustatu turismoa bertako balioak, ohiturak eta sinesmenak kaltetu barik?


Dalma turista batekin

Urriaren 29an, Humahuaca harana uzten dugu, penaz, oso gustura egon eta sentitu baikara. Argi dago zerbait berezia duela edo, guk behintzat, horrela bizi izan dugula.

Haran horretatik Salta probintziako Cafayate herrira etorri gara. Modu horretan, duela hiru aste hasi genuen "nazioarteko zirkuitua" itxi egiten dugu, Salta hirian hasi baikinen eta Saltako Cafayaten amaitu.

Saltatik hegoaldera dagoen "Quebrada de las Conchas"  izeneko harana zeharkatuta gero heltzen gara Cafayatera (1.700 m-ko altitudea).

Aurpegi askoko "Quebrada de las Conchas" hori, bat-batean agertzen zaigu Saltako Lerma haran zabal-zabalean  100 bat kilometro egin ondoren. Erliebe aldaketa nabarmena da, eta paisai menditsuan murgiltzen gara.

"Quebrada de las Conchas edo Cafayatekoa"

Oso zigi-zagatsua den haran hori hasieran, hegal malkartsuz inguratutako arroil estua eta sakona da, baina gero leunagoa eta zabalagoa egiten da. Hasieran, landarediaren berdea asko nabarmentzen da, gero, berriz, harrien kolore ederrak. Batzuetan, paisaiek ipar-ameriketako zenbait pelikuletakoak ematen dute, beste batzuetan, berriz, haien kolore ikusgarriek Humahuaca harana gogorarazten digute, eta amiera alderakoek ilargikoak dirudite.

"Quebrada de las Conchas"-en ekialdeko hegala amaierarantz

Ez da harritzekoa  horixe izatea, ardoarekin batera, Cafayatek duen baliabide turistikorik ezagunena. "Quebrada" harrigarri hori, hasi den bezala amaitzen da: bat-batean, eta Cafayatera eramaten gaituen lautada  handian zabaltzen da.

Cafayaten ardoaren inguruko museo paregabea ikusi ondoren, zer hobeto, "nazioarteko zirkuituari" agurra emateko, torrontes famatua dastatzea baino. Antza,  mahats zuri horren jatorria Errioxa da (orain desagertuta dago), eta Calchaquies haran hauetan (Cafayaten eta gertukoetan, hain zuzen) primeran garatu da nazioartean oso baloratuta dagoen ardoa emateko.

Torrontes ardoa dastatzen

Bihartik aurrera, urriaren 31, Argentinako mendebaldea utzi gabe, apurka-apurka hegoalderantz egiteko asmoa dugu Mendoza hiriraino. Baina, hori hurrengo etapa izango da.