ZOZKETA BIDEZKO DEMOKRAZIA

Atenas, K.a. 330. Aristotelesek (K.a. 384-322) Politika idatzi zuen. Eta obra horretan, beste eduki askoren artean, praktika demokratikorako arauak jaso zituen. Hona hemen bederatzi arauok laburbilduta:

  – Magistratura guztiak guztion artean hautatzea.

  – Guztiek bakoitzaren gainean agindu dezatela eta bakoitzak, txandaka, guztien gainean.

  – Kargu publikoak zozketaz esleitu daitezela, guztiak edo esperientzia eta ezagutza teknikoa eskatzen ez dutenak.

 – Pertsonak berak ez dezala behin baino gehiagotan kargu publiko bera izan, edo salbuespenezko kasuetan soilik izan dezala.

 – Pertsona berak kargu publiko gutxi izan ditzala, gerrarekin lotutakoak izan ezik.

– Kargu publiko guztiak iraupen laburrekoak izan daitezela, ahal den neurrian behintzat.

– Hiritar guztiek, guztion artean aukeratuta, justizia administratzea.

– Herriaren Batzarrak gauza guztien edo garrantzitsuenen gaineko subiranotasuna izan dezala. Inolako kargu publikoak ez du subiranotasunik izango ezeren gainean edo, izatekotan, garrantzi gutxiko gaietan izango du.

 - Kargu publiko bat bera ere ez dadila bizi bitartekoa izan. Eta bateren bat geratzen bada, kargutik kendu behar da, eta zozketagarri bihurtu, bozketa bidez aukeratu ordez.

Atenasen arau horiek indarrean jarri zituzten. Jakina, filosofoak “guztiak” aipatzen zituenean gutxiengoaz ari zen; IV. mendean Atikan 250.000 edo 300.0000 pertsona inguru bizi ziren, hiritarren familiako kideak 100.000 ziren eta, horietatik, gizonezko helduak eta, beraz, Batzarrean parte hartzeko aukera zutenak, 30.000 inguru besterik ez.

Baina zozketa erabiltzen zuten kargu publiko gehienak banatzeko. 100 bat magistratura –nagusiki buruzagi militarrak eta kontulariak– bozkatuz hautatzen zituzten baina gehienak, gainerako 600ak, zotz eginda banatzen zituzten.

Metodorik demokratikoena iruditzen zitzaien, baita bozak erosteko ustelkeria saihesteko bide egokia ere. Gainera aukera berdintasuna bermatzen zuen. Arriskuak ere bazituen: kargua egokitutako pertsonak ez zuen zertan alor horretan aritzeko gaitasuna izan. Horregatik, batzuen gabeziak besteen dohainekin berdintzeko, taldean egiten zuten lan. Finean, gehiago kezkatzen zituen boterea eta ondasunak esku gutxitan biltzeak, kargu batzuen gaitasunik ezak baino.

Bi milurteko geroago, besteak beste, Montesquieuk eta Rousseauk zozketa bidezko demokraziaren onurak aldarrikatu zituzten. Baina egun demokrazia eta zozketa lotzea zentzugabekeria iruditzen zaigu, kanpainetan dirua errekara botatzen den, gaitasunik eza oztopo ez den eta ustelkeriari aurre egiten ez dion sisteman.