POLLICE VERSO

 Denboraren makina 

Nagore Irazustabarrena ARGIA, 2281. alea 2011-VI-19

Jean-Léon Gérôme margolariak, erpurua behera zutela irudikatu zituen gladiadoreen borroketako ikusleak, eta huts historikoa keinu unibertsal bihurtu da. (Jean-lëon Gérôme)

Paris, 1872. Jean-Léon Gérôme (1824-1904) margolari akademizistak Pollice verso izenburuko koadroa pintatu zuen, eta, horrenbestez, izenburuko latinezko esapidea berreskuratu zuen. Antzinako Erromatar Inperioan, gladiadoreen borroketan, ikusleek mendean hartutako gladiadorea hiltzeaz edo bizirik uzteaz beren iritzia ematen zuten, eta pollice verso omen zen galtzailea hiltzea nahi zutela adierazteko eskuaz egiten zuten keinua.

Gérômeren olioan ikusleak hatz lodia behera dutela ageri dira, eta gladiadoreei buruzko filmek, Quo Vadis eta Gladiator-ek, esaterako, keinua zabaltzen eta finkatzen lagundu dute. Gladiator filmaren ekoizleek koadroaren erreprodukzio bat erakutsi zioten Ridley Scott zuzendariari gidoia irakurri baino lehen, proiektua onar zezan. “Irudiak Erromatar Inperioren loria eta ankerkeria adierazi zidan”, esan zuen Scottek, koadroak Erromatar Inperioko ohiturekin zerikusirik ez zuela jakin gabe.

Izan ere, margolari frantziarraren interpretazioa ez zen zuzena. Pollice verso esapideak ez du “hatz lodia behera” esan nahi, “hatz lodia luzatuta” baizik. Heriotza adierazten zuen keinua erpurua gora omen zen, zorrotik ateratako ezpata sinbolizatzen baitzuen. Enperadoreari gladiadorea bizirik utz zezan eskatzeko keinua, aldiz, ukabil itxia litzateke; hau da, ezpata gordetzeko eskatzen zuten. Horixe dio latinezko “pollice compresso favor iudicabatur” esaerak (borondate ona erpurua gordeta erabakitzen da).

Gérômeren hutsa keinu unibertsal bihurtu da, eta noiznahi oniritzia adierazteko hatz lodia jasotzen dugunean, oharkabean, antzinako erromatarren arabera, ezpata erabiltzeko prest gaudela esaten ari gara.