YERA

Yera. Yera dugu etxeko zabaltzan dena. Izanez ere, goi-goian bizi da, borzkarren estaian eta zabaltza da, beherekoen etxegaina.

   Garagarzaro da. Bertze eskualdu batzuek arramaiatza erraiten ohi dute. Garagarzaro da eta gure neska ortozik, zangoak liliontzien aldean ditu. Pikarrai da, goiza da, ekiak hobeki jotzen duen mementa. Atzo popa belztu zuen, egun aitzinaldea. Kremara ausarki hartu du. 

   Irakurtzen ari da, Orbetarrak I; Alvarorekiko Reginaren pasartean da. Yerak orduan pentsatu du zeinen gutti dela Eskual Literaturan idazki likitsik, neska teiurik, eskualdun urdaxka maitagarririk. Hura bada: eskualdun, eskualdun erdalduna, erran nahi baita, euskaltegia eskuaraz ikasi duen erdaldun errioxarra hain zuzen; hainbat barnetegi eginik bada izurritea aitzin, bertzeak bertze, Bidarrain, Lesakan, Arantzola segi hola ! Arbonakoan, Leitzen, Etxalarren, Arantzan, Zornotzan, Soütako ikarzolan... Bidarraiko Baztan deitu errekan biga-bostetan da biluzgorririk bainatu, beti ere barnetegietarat ixtapea aratz. Eskualdun okitu, arren, gure Yera.

   Urdaxka. Eskualdun urdaxka. Izanez ere, usu izaiten ditu titiburuak xut, usu pottotta zipaturik, usu egoiten da gogoko buztanen milikatzeko irritsez, popan sartzekoez, alberdanian zein amontegin bapo gogatzen dituen mutileki, eta bertze neskaren bat ere bada, mutilak pozik eta bera poz-pozik: atsegina erabatekoa. Arranguarat bidean, tarranta utzirik eta pikarraigorri pattarrari goiti, maite du bertan bizpalau mutil haren igurikan egon, hura agertu, izerditan agertu ere, eta guziek urtxuria gainerat egotz diezaioten. Bere fantesia handienetarik da eta zertu egiten du: mutilek beti nahi. Badu bertze fantesia bat, berau bururatu gabea eta ez duke bururatuko, amentsetan izan ezik, ilar biribilari ekinean izan ezik. Zera da. Tarranta utzi eta pikarraiturik, pattarrari goiti eta bertan bizpalaur gazteño eta eian milikatu nahi dien, eian urdanga hutsa den eta nahi dien, gazteño direla eta oraino gaitzik ez, eta neskak bai, ua, baietz, eko, eta badoaz bortzak halako hurbileko zuhaiztiaren hegirat, itzalerat, beraz, eta neskak milikatu egiten die, eta baita galdegiten pixa egin diezaioten, urtxuri, eta mutilak gogarago orduan, eta zeinen den neska ailart, lilitxo, julis, urdanda, eta neskak baietz, baiko, izigarriko eta egundainoko ailart ttipi, lilitxo eta julis ttipi dela, mement hortan oro heien. Halakotz, mutilek txiza egin, gainezka egin eta badoazi zernahi erranez eta guziz aserik Zeinen den urdaxka neska hau ! Agur eta ez addiorik, puta galant hori ! Big hooker ! Big whore ! Maite hugu, no, maite-maite, ño ! Bertzaldi bat artio ! Nahi dunan artio ! Aldapan ibiltzen ohi gitun !..., eta Yera gelditzen da gainezka egin gaberik baina halaxe nahi du, halaxe senditzen da likitsago, zikinago, eta goiti segitzen du, ur hegiraino. Beran ariko zaio bere buruari mutilak gogoan eta eian pasako den ibiltzerat joana den neskaren bat bere buruari ekinean ikus dezantzat.

   Ez zekinet nehoiz ere ezkonduko naizen. Ez dinet uste. Alta, batek jakin; menturaz ama izanen nun eta haurrengatik ezkondu behar, ezkondu egin behar eta kito. Untsa dun. Ezkonduko banaiz ez nun garden eta garbi ezkonduko, ez nun hala ezkondu nahi, antonimoen baitan baizen, erran nahi baita... gardenen antonimoa dun... ez zekinet eta garbiarena zikin, lohitua nahiago, teiutua, likisturik. Halako. Halaxe nahi ezteietan, eta halaxe nahi niken jakin dezaten ezteiliarrek. Bai, horixe !

   Eskualdun urdaxka gure Yera, gazte, Iruñeko haur eskola batean hezitzaile, maitagarri. Maitagarri, irriñoa ezpainetan, hortzaginak osasuntsu, lagunartean lagunai, neska pulli-pullita. Badu bi lagun haren idurikoa baitira. Badu bere iduriko bertze bat, baina kanpoan da; kanpoan ikas eta ikas, ikaskide batzuekin amontegin bapo ibil eta ibil, hamaikatxo txanponen truke. Eta nik badu llaguntsa bat Uztrozekoa erraiten baitit hartaz maite duela, maite hudala, maite zitudala: Moite diezt neskaxe kori; moite yaid, Yera; moite ztur, no !

   Yera, oi, Yera ! Hainbaten hunetako aments ezinago goxoa, ene hunetan beti intzirika, Parabiduan ibilki hintzen eta Jinkoa ez zunan hiri ohartu, aski zitinan Adan eta Eva. Hortakotz, hi Parabisuan baratu hintzen, aukeran hobeki baratu ere, eta hortxe bizi hiz. Ni ez nitzain zapuzterat joanen. Ez eiki !

   Gure, ene Yera, eskualdun urdaxka maitagarri iturburutik itsasorainokoa, ori !