Iruña Veleia

Gure alboan, Gasteizen  ondoan , pixkanaka-pixkanaka, gure historiaren zati ikaragarri bat, gizon eta emakume batzuek argitzeko asmoz dihardute.

Urte dezente daramatzate jo eta ke hiri karistiar horretan, aztarnak ikertzen, baina azken urteotan  aurkitutakoa egunkari guztietan izan da berri. Bazirudien aurkitu dutena laster zabalduko dutela mundura, baina aurkikuntza berriak agertuz gero aurkitutako azalpena behin eta berriro atzeratu egin da eta bakarrik informazio tanta batzuk heldu dira jendearen belarrietara.

Orain arte aurkitutakoa bi motetan zati dezakegu:

Alde batean Kristautasunarekin lotuta dauden inskripzio eta marrazkiak eta baita eguneroko gauzekin lotuta aurkitu dituen ere. Iruña Veleiako etxe aberats baten ostraka pila bat topatu dute ikerleek, eta zeramika zati horietan inskripzio eta marrazki bitxi eta ikaragarriak aurkitu dituzte. Erakutsi diguten artean badago Kalbarioren irudi bat, agian orain arte mundu osoan aurkitutakoen artean, zaharrena.

 Badirudi aurkitu dutena III. Mendeko garaikoa dela, eta une honetan Iruña Veleia hiri erromatar bat zen. Horregatik inskripzioak latinez eginda daude. Baina marrazki batzuk hieroglifiko egiptiarren itxura dituztenak agertu dira aztarnen artean ere.

Aurkikuntza honek egiaztatzen badira sekulako iraultza suposatuko dute Kristautasun historiarentzako, adituek, garai horretarako gure inguruetan kristautasuna hain zabalduta egotea ez zuten pentsatzen eta.

Baina, beste aldetik arkeologoek beste altxor bat topatu dute Iruña Veleian, eta azken hau izan da hedabide guztiek zabaldu dutena eta Iruña Veleiari fama ikaragarria ematen diona. Euskaraz eginda dauden inskripzioak hain zuzen ere.

Badirudi ehundaka inskripzioak topatzen ari direla eta gero eta ikaragarriagoa dela aurkitutakoa.

Lan pila bat dute arkeologoek, aztarnak hauek ondo ikertzeko, eta horretan dabiltza jo eta ke, baina ikerketak amaitu baino lehen inskripzio batzuk zabaldu dira mundura. Hauetxek dira batzuk:

 GEVRE ATA ZVTAN
 IAVN
 EDAN IAN LO
 GORI
 VRDIN X ISAR
 IESVS IOSE ATA TA MIRIAN AMA
 DENOS ZVRE NAIA
 MARCVS LAGVN

Inskripzio hauek agertu eta gero, eztabaida itzel bat sortu da linguisten et filologoen artean. Susmo txarra ematen diote batzuei aurkitutakoak. Gainera egunkarietan, eta iturriren arabera, era desberdin batzuetan agertu dira inskripzioak idatzita eta horrela eztabaida handitu egin zen.

Azkenean orain dela urte bat Iruña Veleiako taldeak agiri ofizial bat argitu zuen eztabaida lasaitzeko eta aztarnaren egiatasuna bermatzeko.

Baina hortik aurrera, eta denbora dezente pasatu arren, ikerketen emaitzak ez dituzte argitu, eta berriro eztabaida pil-pilean dago.

Inskripzioak azkenean egiazkoak badira, eta gainera III. Mendekoa, kristoren aldaketa izango da orain arte Euskarari buruz jakin dugunentzako eta horregatik, eta lanak ondo buka ditzan, gauzak lasai-lasai hartzea komeniko litzateke.

Baina beste aldetik  iruzurraren hitza erabiltzen dutenek isilik lagatzeko,  ikerketen emaitzak lehenbailehen zabaltzea komenigarriena litzateke.