Julen Gabiria:Istorio arestiar bat

 Bueno, gure sondeotik garaile Julen Gabiria atera denez gero, hona hemen bere testu bat irakurtzeko gogoa duenarentzako, aperitibo gisan edo.

Komunikazio zerbitzu batetik deitu zidaten aurrekoan, prentsaurrekoak-eta prestatzen dituzten horietako batetik. Neska gazte bat hariaren bestaldean. Fnac denda erraldoiak Bilbon sukurtsala irekiko zuela eta, euskal autore batzuen testuen bilduma atera nahi zutela esan zidan. Adi entzun nion. Kontua da, aitortu zidan, testuak baditugula, baina autoreen baimena nahi dugu, eta, bide batez, Fnac-en inauguraziora etortzera gonbidatu nahi ditugu, guretzat ohorea bla-bla. Esan zidan ea nik ba ote nituen autore horien helbide elektronikoak edo telefonoak. Eskatu nion esateko ze idazle ziren, eta zerrenda bota zidan. Zur eta lur geratu nintzen: hilda ez zeudenak hiltzear zeuden, edo zahartzaroaren aldirietan. Broma zela pentsatu nuen, baina banan-banan errepikatu zizkidan izen guztiak, aurrenekoan ondo entzun ote nion zalantzaz edo: Mikel Zarate, Koldo Mitxelena… euren telefonoak ote nituen.

Biderik laburrena hartuz eta heriotza baten berri ematea beti denez gauza lazgarria, Euskaltzaindiaren telefonoa eman nion, pilota teilatuz aldatuz eta han hobeto informatuko zutela argudiatuz. «Eta azkena», segitu zuen neskak: «Gabriel Arestiren e-maila baduzu?». Akabua. Une batez egia esatekotan egon nintzen, baina, ez dakit nondik, bai siku bat irten zitzaidan. Bai, esan nion. Ni ere harritu egin nintzen. Eta eman egin nion: garesti@gmail.com. “Garesti”, bai, polita iruditu zitzaidan, eta, hitz-jokoa eginez, pentsatu nuen han atzean istorio bat zegoela eta egindakoa ez zitzaidala batere garesti irtengo, alderantziz baino.

Presaka, helbide elektroniko hori sortu nuen, eta handik ordu pare batera neska haren mezua neukan. Dardaraz ireki nuen, une batez imajinatuz nire eskua Gabrielena izan zitekeela, eta, zurrunbiloan, pentsatu nuen neska hark urrea bezala gordeko zuela nire erantzun elektronikoa, egunero ez baitizu erantzuten literaturaren mito batek, are gutxiago hildako mito batek (baina hori ez zekien berak, eta ez nintzen ni izango egia aitortuko ziona).

(II)
Sortzailea arriskutsua da batzuetan, uste duenean dena izan daitekeela istorio. Horrelakoetan, artearen frankotiratzaileak ez ditu mugak bereizten. Emaiozu bere bizitza zuzenean ukitzen duen drama bat, eta etekin artistikoa ateratzen saiatuko da. Haustura bat bikote-bizitzan, hurbileko heriotza bat. Errealitateak ematen dituen zartadak, sarritan, bere lanaren probetxurako duten balioaren arabera neurtzen ditu. Sortzailea zain egoten da maiz, istorioak noiz helduko; bestela, zain ez badago, bila doa, eta orduan ia edozer sar daiteke istorio posibleen zerrendan, gauzarik arruntenekin harritu baitaiteke bila joan beharraren desesperazioan dagoen sortzaile tristea. Zain dagoenarekin edo bila doanarekin baino, nik gehiago sinisten dut sortzen duenarekin.

Batzuetan, gauzak elkarren ondotik datoz, istorio biribil bat osatzeko erraztasun guztiak emanez bezala. Niri hiru gauza bitxi gertatu zitzaizkidan iaz, hilabeteko tartean: bat, Donostiako Zinemaldian, zine-areto bateko komunean txizeginean nengoela, Jim Jarmusch alboan jarri zitzaidan antzeko zereginetan, eta, harrigarriro, zorionak eman zizkidan, congratulations; bi, nire korreora heldutako spam baten igorlea Raymond Carver deitzen zen; hiru, bat-batean neska batek telefonoz deitu zidan ea Gabriel Arestiren helbide elektronikoa ba ote nuen galdezka. Aurreko bietan zurtuta geratu banintzen ere, hirugarrenean erabaki nuen ez niola istorioari alde egiten utziko.

FNACen inauguraziorako egin nahi zuten bilduma hartarako, baimena eman nion neskari, nire (Arestiren) testua erabil zezan, baina baldintza batekin: bera ezagutu nahi nuen. Bidali zidan hurrengo mezuan, neska apur bat harrituta igarri nuen, baina baietz esan zidan, berarentzat gauza handia zela ni (Aresti) ezagutzea. Ea non elkartuko ginen. Hernani kaleko Balerdi tabernan, esan nion: “kastako lekua da”, gehitu nuen. Izerdi urduri bat irten zitzaidan, edozein muga zeharkatzen dudanean gertatzen zaidan bezala. Zalantzan nengoen ni neu ere ez ote nindoan istorio baten bila, sortzaile triste.

(III)
Koadernoa eta boligrafoa hartu nituen. Italo Calvinok zioen memoria txarreko idazleek abantailaz jokatzen dutela. Pinturaren kasua jarriz adibide gisa, Calvinok zioen memoria oneko idazleek pintura hiperrealista egingo luketela, eta memoria txarrekoek, berriz, inpresionista. Esaldi biribil guztiekin gertatzen den bezala, Calvinoren horretan ere ez da egia osoa esaten, baina gustatzen zait eta, gainera, nik zerbait gehituko nuke: memoria txarreko idazle miopeek abantailaz jokatzen dutela. Memoria txarrak eta miopiak on handia egin diote literaturari, ez hainbeste gaitzok jasan dituzten idazleei.

Dena aldean hartu nuen, beraz: koadernoa, boligrafoa, memoria txarra eta miopia. Hernani kaleko Balerdi tabernara abiatu nintzen ahal zenik eta arroparik arruntenak jantzita, neska hura kasualitatez ere ez zedin nirekin fijatu (normalean hala gertatzen zait, arropa fosforitoak jantzita ere). Berez, zita hark ez zuen aparteko fundamenturik: posta elektronikoz, baiezkoa eman nion egile eskubideen kontuari zegokionez, eta, ondorioz, FNACek bilduma hura aterako zuen, nire (Arestiren) poemaren bat sartuta tartean. Esan nion seguru nengoela nire obra baloratzen zuen neska batek derrigorrez izan behar zuela neska polita, eta berak, mitoaren aurrean inozo, jakinik agure batek ez ziola kalterik egingo, baietz erantzun zidan hurrengo e-mailean.

Ordubete lehenago heldu nintzen tabernara, badaezpadan. Leku ona hartu nuen eta karajillo batekin hasi nintzen, gustura, tonua hartzen egoerari. Izerdia igarri nuen besapeetan ordu erdi falta zela, eta hamar minuturen faltan ez nintzen ausartzen komunera joaten, leku on hura kenduko zidatelako beldurrez. Puntual etorri zen, albo guztietara begira. Ez ninduen aurkitu, jakina. Barraren aurrean eseri eta laranja-zukua eskatu zuen. Eskuak dardarka igarri nizkion, oinak dantzari. Gerokoak ez zuen izenik izan. Gerokoa lotsagarria izan zen. Gerokoa FNACen bilduma hura bezain antologikoa izan zen.

(IV)
Antologikoa, bai. Tabernan hiru lagun eta tabernaria baino ez geunden, neska pinpirina agertu zenean. Beste parrokiano biek eta tabernariak burua jiratu zuten aterantz, eta nik, aldiz, begiak aterantz bihurtu nituen baina burua makurtuz, akrobazia bisualak eginez. Ona zegoen, etxerako modukoa. Gabriel Arestik ez zuen hainbeste merezi; nik, beharbada, bai. Baina hori ezin zuen jakin neska eder baina ezjakin hark, Arestiren e-maila ba ote nuen galdetzeko kapaza izan zen harexek. Hura Arestiren bila zetorren, itsua zen gainontzekoekiko. Itsua nirekiko, jakina, aurpegia egunkariaren atzean ezkutatu bainuen, etaitsua ni baino itxura eskasagoko parrokianoekiko.

Antologikoa izan zela diot, handik bost minutu eskasera 50 bat urteko gizon betaurrekodun bat sartu zenean tabernan, gabardinarekin. Jakina da, biziko balitz, Arestik 70 urtetik gora lituzkeela, baina neska hark Interneten bilatuko zuen “Aresti” hitza, eta 42 urterekin hil zen haren argazkia aurkituko zuen, eta, ondorioz, pentsatuko zuen halakoxea zela orain ere, urte pare bat-edo zaharragoa akaso.

Neska hizketan hasi zitzaion, euskaraz, sutsu. Tipoak ez zion ulertzen, eta gaztelaniaz erantzun zion, lo siento señorita. Neskak barreka ospatu zuen Arestiren ateraldia, jenio hauek ze txantxazaleak. Gizonak, harrituta, neskari begiratzen zion, konturatzen hasia zen kurba ederrak zituela, eta neska oihu batean, esaten ze zoragarriak diren bidali dizkidazun e-mailak, eta ni potroak jaten tabernako mahai hartan, esan barik baina esan nahian e-mail malapartatu haiek nireak zirela.

Gertatu beharrekoa gertatu zen: batera irten ziren tabernatik. Atzetik segitu nien, harik eta, ibaia zeharkatu eta Barrenkalen barna, atari batean desagertu ziren arte; neskaren etxean, antza. Gizonak, unetxo batez, atzera begiratu zuen, ulertu ezinda, erantzun eske. Baina larrua joko zuen, eta ez da gutxi, batez ere entziklopedia guztien arabera 30 urte baino gehiago badaramatzazu hilda.

(V)
Arrasti hura Barrenkaleko atariaren aurrean eman nuen zelatan. Goizaldeko hiruretan itzali zen argia neskaren etxean. Hurrengo goizean, izoztuta, alboko tabernan gosaldu nuen, atariari begira etengabe. Kafesnea zintzurrean behera nuela ireki zen atea, eta biak irten ziren kalera, neska ezjakina eta Arestiren suzedaneoa. Gizonak aurreko eguneko despiste bera zuen, eta inguruetara begiratzen zuen, kamera ezkutuaren bila. Hurrengo egunetan, atariko sartu-irtenak errepikatu egin ziren, eta, goiz batean, etxe aurreko tabernan nengoela, egunkaria esku artean, FNACen inaugurazioari buruzko albistea irakurri nuen. Ahaztuta nuen! Egun hartan zen: albistearen arabera, Fito Cabrales eta Elena Ochoa egongo ziren. Bilduma dontsuaren ordezkari gisa, berriz, Gabriel Aresti joango omen zen, antolatzaileek ezin izan baitzuten konfirmatu Mikel Zarate eta beste zenbaiten presentzia. Arineketan, Bidebarrietako liburutegira joan eta egunkari guztiak errepasatu nituen: “Berria”n eta “Gara”n izan ezik, beste guztietan akats bera errepikatu zuten, agentziatik bidalitako oharra fusilatuta.

FNACen inaugurazioan jendetza zegoen. Kazetariak, argazkilariak. Mahai batean, testu-bilduma haren ale batzuk zeuden, eta zenbait mikrofono liburuen artean. Atzean, Arestiren argazki bat. Jendea zain, aulki guztiak beteta. Batzuek “Harri eta herri” zuten eskuan, FNACen bertan erosita, sinadura eskatzeko gero.

Eta hantxe agertu zen. Agertu zen Arestiren antzik ez zuen tipo hura, aurreko egunetako aurpegi berarekin, ulertu ezinda. Mahaian jesarrarazi zuten eta gaztelaniaz esan zuen barkatzeko, eta joan egin zen etorritako bidetik. Jendeak, isilik, miretsi egin zuen jarrera jenial eta urratzaile hura, multinazionalaren kontrako ekintza subertsibo hura. Hurrengo eguneko egunkariek ez zuten ezer aipatu gertakariaz, akatsaz ohartuta nonbait. Aldiz, FNACek, suminduta, Gabriel Arestiren liburu guztiak erretiratu zituen apaletatik. Nire aldetik, e-mail bat bidali nion neskari, esanez 30 urte neramatzala hilda.