Itxasora ! Lauaxeta, 1931 // ARNAS ARTZEKO BILLAU AMAIBAKO URDINAK //

so 1467378181235 SO | 2021-01-11 08:14

Itxasora!   A l’océan !
Soñutzik ontzi-puntan, sakoneko lemazain,
itxaso-barne nua zidor ezezaunen gain.
Ondartzan oro laga! —arriskubak darraigu—,
Lur-barri billatzale ametsa lagun dogu,
Liorreko lokatzok geure malkoz egiñak.		  

Nu à la proue du navire, timonier des hauts-fonds,
Je vogue au plus profond de la mer sur des entiers inconnus.
Laissez tout sur la plage ! – le danger nous poursuit -,
Le rêve de découvrir de nouvelles terres nous guide,
Les boues de la terre ferme sont faites de nos larmes.
Arnas artzeko, billau
                      amaibako urdiñak.
Euren solas utzakaz gixonak lotzen gabez;
Azkatasun oldiak ilten dira atsekabez.		  

Pour respirer, je cherche
          des bleus infinis.
Sans que les hommes ne nous lient de leur propos futiles ;
Laissant cruellement mourir le désir de liberté.
Aurrera! Iparraldian edur-mendi ixoztubak,
eta ugarte otzetan lamiñen gaztelubak.
Eruango zaitubet:
            —eunak arro axian—.
Itxaropena bai dot begi onein ganian.
Bide barrijak nai dauz abendaren kezkeak:
Lar lurrari egon da.
                 Zabaldu osertzeak!
Ekintza gurenentzat landa au dan zabala,
Izki-mota orontzat burdinori garbala		   En avant ! Au nord les montagnes gelées de neige,
Et les palais des sirènes dans les îles froides.
Je vais vous quitter :
           – Les voiles fièrement au vent –
Mes yeux brillent d’espoir.
Les soucis de la race appellent de nouvelles voies :
Elle est restée trop longtemps à terre.
           Elargissez les horizons !
Pour nos exploits l’espace est large,
Un bronze vierge pour toutes sortes de lettres.
Geure itxaso gogorra, abendak maite zaitu!
Zeure altzora gatorz, lurra ba txiker yaku.
Indar irakasle oi,
                            kendu odei ta laño!		   Notre océan si dur, le peuple t’aime !
Nous venons dans tes bras, la terre nous est trop petite.
Maître de l’énergie,
         Enlève les nuages et les brumes !
Balerik eztogu nai gogai barrijak baño.
Argizkorrija dager, urrezko yantzi barriz.
Ementxe gatorkixuz jakintzaren egarriz.
Ametsik ezkenduban legorretan egiten,
uraren barna baña goyak doguz ikusten.
Geure itxaso gogorra!
         Gogayen arraunlari
Agur egiten dautzu itxaro argijari.
Soñak esitzen dozuz, goguak ariago:
Geuregan legez, zeugan, beti kezka bat dago.
Sakon ori nok dazau?
                                  Oso zara zadorra!
Ekaitz orrein orruba koldarren bildurkorra.
Euzkuak soilik dabiltz altzo zabal orretan;
imin dozu oldia euren begi barnetan.		   Nous ne voulons plus de baleine, mais des idées neuves.
L’aube apparaît, vêtue d’habits d’or.
Nous voici ici assoiffés de savoir.
Nous ne faisions pas de rêves sur la terre sèche,
Au profond de l’eau nous voyons les plus hauts.
Notre océan si dur !
          Rameur d’idées
Nous te saluons, lumière d’espérance.
Tu calmes les corps et rends l’esprit plus léger :
Comme en nous, en toi, il y a toujours un remords.
Qui connait cette profondeur ?
          Tu es tellement secret !
Le mugissement de la tempête apeure les lâches.
Seuls les Basques voguent en ton large sein ;
Le désir ancré au fond de leurs yeux.
Gudarijak dagixuz, berunezko bizkarrak,
tente diran erruak, burni diran iztarrak.
—Gixonjale leyentzat jaki ziltzagilliak...—
Itxaso aundi orrek, zabal, zeru-atiak.
Erijotza or dabil, or dabil maitasuna.
Erri gogor onentzat, zeugan etorkixuna.
Odiseu barri gara, lamiñik ezta baña,
Emen sortuba ezta Aprodite liraña.
Geure abenda-antzo pioneer gaste gara.
Altzuan beti dozu irri baten ikara.		   Tu forges en nous des combattants, au dos de plomb,
muscles raides, cuisses de fer.
— Nourriture tentante pour un anthropophage –
Ce vaste océan, large, aux portes du ciel.
La mort y rôde, l’amour y rôde.
Pour ce pays dur, l’avenir est en toi.
Nous sommes une nouvelle odyssée, mais il n’y a pas de sirènes,
La belle Aphrodite n’est pas née ici.
Comme notre race, nous sommes de jeunes pionniers.
Et tu gardes en toi le tremblement d’un sourire.
Baña leoyen legez darresixu galparra.
Euzkoen itxasua!
                            Oldia eta indarra!
Aurrera, aurrerantza!
                        Ontzi-puntan soñutzik.
Axe oron mosubai bijotzak zabaldurik.
Ibillaldi au ezta bixitzan amaituko;
Bein ontziratu danik barriz ezta itzuliko.
Miñak lurrean itxi, begoz itun diranak.
Itxaroz kezkatubak nai dabez geure lanak.
Zerubak argi dagoz, begoz pozez begijak.
Uñen ganian dabiltz geroko abestiak...
Barriro esi daigun ludijaren gerrija,
Ez bitsez, ez indarrez, gogayakaz baño.
Itxaruak berua euzkotarren ontzija,
Goguak nausi diran argitasun goiraño.		   Mais vous secouez votre crinière à la manière du lion.
Océan des Basques !
          Impétueux et vigoureux !
En avant, toujours en avant !
          Nu à la proue du navire,
Le cœur ouvert à tous les baisers du vent.
Ce voyage ne se terminera pas dans cette vie ;
Celui qui a embarqué ne reviendra pas.
Laissez les maux à terre, regardez les inutiles.
Nous voulons que nos travaux soient soucieux d’espérance.
Les cieux sont clairs, regardez ces yeux brillants de joie.
Les chants d’avenir voguent sur les vagues…
Parcourons de nouveau le tour de la terre,
Pas sur l’écume, pas par la force, mais par les idées.
Que l’espoir guide le navire des Basques,
Jusqu’aux hautes lueurs où l’esprit est maître.
Lauxeta, Itxasora!, 1931ko Bide-barrijak bildumatik Ed. Verdes-Atxirika  

Estepan Urkiaga Basaraz (Laukiz, Bizkaia, 1905eko abuztuaren 3a - Gasteiz, Araba, 1937ko ekainaren 25a), ezagunagoa Lauaxeta ezizenaz, euskal idazlea eta kazetaria zen. Bere ezizena "Lau Haizetara", hau da, jaio zen baserriaren izenaren kontrakziotik dator.

Bizitza

Haur zela, Mungiara joan zen bizitzera familiarekin. Durangon, Loiolan eta Oñan egin zituen teologia ikasketak, besteak beste, Jokin Zaitegi, Andima Ibiñagabeitia eta Plazido Mujikarekin batera. Heziketa klasikoa izan zuen, eta literaturako klasikoak euskaratzen aritu zen luzaro. 1928an Jesusen Lagundia utzi eta Bilbora joan zen, han Euzkadi egunkariko euskal ataleko zuzendari izan zen, Orixerekin batera lehenbizi eta bakarrik gero. Han idatzi zituen hitz lauz, euskaraz eta gaztelaniaz, hainbat artikulu. Euzkadin ez ezik, Jesus’en Biotzaren Deya, Jaungoiko-zale, Ekin, Euzkerea eta Yakintza aldizkarietan ere idatzi zuen.

1930ean Errenterian egin zen «Olerkari egunean» saritua izan zen Maitale kuttuna olerkiarengatik. Errepublika garaian hizlari ibili zen EAJren ageriko ekitaldietan. 1936an, gerra hasi eta, gudari talde baten komandante ibili zen.

1937an, Gernika suntsitu ondoren, Le Petit Gironde egunkariko kazetari bati hiri suntsitua erakusten ari zela, atxilotu eta, Gasteizen espetxeratu zuten. Euzko Jaurlaritzako agintariak beste preso baten truke askatzen saiatu baziren ere, 1937ko ekainaren 25ean, 31 urte zituela, frankistek fusilatu zuten, Gasteizko Santa Isabel hilerrian.[1][2]

Obra

1931n argitaratu zuen Lauaxetak bere lehen olerki bilduma, Bide barrijak izenburupean, eta handik lau urtera Arrats-beran (1935). Lauaxetaren olerkigintza berezia da garai hartarako. Xabier Lizardi eta Orixerekin batera, olerkigintza landua ondu zuen, Europako joerekin lotuagoa. Talde horri «Olerkarien belaunaldia» deitu zaio. Euskararako aranatar ereduaren jarraitzaile zen, eta bere lanak mendebaldeko euskaran idatzi zituen.

Gaur egun Lauaxetaren olerkien argitalpen berriak egin dira, aipatu liburuetako olerkiekin eta aurkitu diren beste olerkiekin batera, Aita Onaindiak eta Jon Kortazarrek antolatuak. 1982an, Euzkadi egunkarian agertu ziren Lauaxetaren artikulu bilduma bat argitaratu zen Azalpenak izenburupean. 1990ean antzerkilanek ikusi zuten argia. Jon Kortazar irakasleak haren lanak eta bizitza aztertu eta bi liburu argitaratu ditu: Teoría y práctica poética de Lauaxeta (1986) eta Lauaxeta. Biografía Política (1984).

 
Estepan Urkiaga Lauaxetaren omenezko eskultura Mungian.
 
Omenezko monumentua Gasteizen.

Lanak

Olerkiak

Ipuinak

  • Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan. "Illuntzeko ixarra" Euzkerea, 1930.
  • Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan. "Campa de Gustiz Ederra" (erdarara itzulia) Gudari (Bilbo), 1937.
  • Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan. "El fusil del abuelo" (erdarara itzulia) Gudari, 1937.
  • Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan. "Ipuiña dirudin egia" Erein, 1985.
  • Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan. "Iru adizkideak". Erein, 1985.
  • Azalpenak : 1931-1935 / Lauaxeta, Urkiaga'tar Estepan Jon Kortazar (arg.). Labayru Ikastegia, 1982.

Antzerkia

Erreferentziak

  1. ↑ Lauxetari buruzko monografikoa Bidegileak bilduma, Euskadi.net
  2. ↑ Sarasola Guisasola, Julio. [https://ahotsak.eus/eibar/hizlariak/julio-sarasua-guisasola/ «1 "Lauaxeta eta "Gudari" aldizkaria". 2 "Lauaxetaren izaera". 3 "Lauaxeta eta euskara". 4 "Lauaxeta eta erlijioa". 5 "Lauaxetaren atxiloketa eta fusilatzea".»] (audioak) Ahotsak.eus . Noiz kontsultatua: 2018-07-25.

Bibliografia

Datsegit