Iruna Beleian euskaraz aurkitutako idatziak

Iruna Beleian aintzinean euskaraz idatzi zituzten idazkun batzuk aurkitu dira:

<<Zuri urdin gorri>> <<Edan ian lo>> <<Gure ata zutan>> <<Urdin izar>> <<Jesus Ioshe ata Miriam ama>> <<Ian ta edan>> <<Jaun>>

Baina hitz bakarrik ez ezik, testu luzeagoak ere aurkitu zituzten. Idazkun hauek burdinean idatzitak daude, eta ostrakak deitzen dira. Testu honen gaiak, eskola eta kristau erligioari buruz mintzatzen dira. Zoritzarrez, berri hau prentzara filtratu zen, eta horregatik hitzak ezagutzen ditugu. Testuak oraindik ez digute erakutsi ikerketak bukatu arte.

Baina aurkikuntza honetan nahiko gauza bitziak aurki daiteke. Idazkun asko daudela, ostraken ugaritasuna, euskara gaur egungoaren oso antzekoa dela, izenak latina ordez, hebreoak direla, etab.

Edozein kasutan, aztarnategiko ikertzaile talkeak aurkitutako piezen egiaztazuna baieztatu du. Momentuz frogak egin dituzte EEBBetan, Frantzian eta Holandan.

Filologoek testu hauek euskaraz idatzitakoak daudela zalantzarik gabe esan dute. Adibidez, harri batean IAN idatzita ikusten badugu, IANUARIUSen laburpena izan daiteke, edo auskalo!! baina IANTAEDAN segida ikusiz, gauzak argiagoak daude. Gainera, hitzak errepikatzen direnez gero, zoria ezaba dezakegu.

Euskara hau, oso ulergarria da, filologoentzat, hau ustekabe handia izan da. Baina kontutan hartu behar dugu hitz bakarrik dauzkagula, eta ez sintaxis konplexu bat.

Aintzinean, ez zuten Z hizkia erabiltzen, S baizik, baina testu hauetan jadanik biak aurki daiteke.

Baina filologoek ez ezik, zientzilariak ere, lan behar dute, ostrakak datatzeko. Une honetan IV mendekotzat jo dituzte, gutzi gora behera.

Aurkikuntza hau baino lehen, ezagutzen ditugun idazki zaharrenak, San Millanekoak ziren, baina hauek XI mendekoak dira. Iruna Beleiakoak sei mende inguru gehiago dauzkate.

Datazioak teoria batzuk froga ditzadan garrantzitsuak dira, adibidez, ea barduloak eta karingioak euskaraz mintzatzen ziren jakiteko.

Frogak baieztaten balute, Araba, euskararen jaioterria izango litzateke.

Oraingoz, kristauaren hasiera V mendean datatzen da. Iruña Beleiak data hau III menderaino mugi dezake. Garai hartan, kristauak zigortuak eta erailak ziren.

Zientzilariek eta filologoek lan gogor dute aurretik, oraindik aztarnategiko %99 desestalirik gabe baitago.