BERPIZKUNDEA

---

Garaia

Berpizkundea Aro Modernoan eman zen lehenengo artistikoa izan zen, eta antzinate klasikoaren ideia eta baloreak berreskuratu zituen. Italian jaio zen, Toskana aldean eta gero Europara zabaldu zen 3 fasetan: Lehenengo gotikoaren trantsizioa, oreka klasikoduna gero eta azkenik barrokora trantsizioa.

Helburua edertasuna zen, oreka lortu zen kristautasun eta klasikotasunaren artean.

 Gremioekiko lotura apurtu eta artista polifasetikoa bihurtzen da eta honela artelanak izenpetu egiten ditu.

Mezenasek garrantzi handia izango dute, artearen babesleak dira eta

Artea teozentrismotik antropozentrismora igaroko da

ARKITEKTURA

Ezaugarriak

Arkitekturak antzinate klasikoaren eraikuntzetan aurkitu zuten inspirazio iturria eta teoria eta praktikaren arteko batuketaren emaitza da.

Grezian bezala eta gotikoan ez bezala horizontalitatea bertikalitatearen gainetik egongo da.

Material ohikoena :marmolezko harlauzak eta harlandu amohadillatua dira.

Elementuak

-Sustentatzaileak: Zutabeak: toskanoak, joniarrak abakoarekin, joniarrak kiribildurekin, korintiarrak edo konposatuak. Pilastrak ere ugariak.

-Sustentatuak: taulamendua, arkitrabe, frisoa eta erlaizarekin; gainean frontoi triangeluarra. Arkuak puntu erdikoak izango dira eta gangak kupulak edo kanioi erdikoak.

-Apaintzaileak: zutabe eta taulamendu faltsuak, frontoi postizoak, medailoiak, girnaldak, armarriak, pinturak, kasetoiak, elementu kurbo eta zuzenen arteko konbinazioak

Arkitektura motak

-Zibila, Villak: nobleen etxebizitzak izango dira, hiri nagusietatik hurbil kokatzen dira

-Zibila, Jauregia: izaera militarrak galtzen du, noblezia eta burgesia aberatsaren sinbolo hiritarra bihurtuz.Kubo itxura du eta patioa du erdian, jauregiaren nukleoa izanik. Bi edo hiru solairutan banatzen da eta era ezberdinetako baoak ditu erritmoa emanez.

-Erlijiosoa, tenpluak: tenpluen oinplanoan batzuk basilikalak dira, eliza paleokristauen modura eta beste batzuk zentralizatua. Horizontalak dira. Orden klasikoa erabiltzen da elementu klasikoek gotikoak ordezkatzen dituztela. Kruzeroan kupula agertzen da zinborrioaren ordez.

Garaiak

-Quattrocento:

Brunelleschi: Arkitekto moduan honek aurreko estiloarekiko apurketa egiten du, estilo berriaren sorrera ekartzen du(puntu erdiko arkua, oinplano zentralizatua...). Eraikuntzak forma geometrikoetan oinarritzen dira. Antzinate klasikoan du inspirazioa eta askotan Ertaroko tradizioa, adibidez bikromatismoan. Aipatzekoa da, Florentziako Santa Maria del Fioreko kupula.

Leon Baptista Alberti, tratadista zen, teoriko handia; orden klasikoak erabiltzen zituen eta matematika. Santa maria Novella

-Cinquecento:

Donato Bramante, Aita Santu eta kardenalentzako lan egin zuen, San Pedroren lehen planoa egin zuen. San Pietro in Montorio

 Miguel Angel Buonarroti, Arte guztiak menperatu zituen eskultorea kontsideratzen zen arren. Elementu klasikoak askatasunez erabiltzen zituen Vaticanoko San Pedro

ESKULTURA

Ezaugarri orokorrak

Sorrera Florentzian eman zen, hemengo baptisterio eta katedralerako eskariak izugarriak izan ziren. Lanek Greziako klasizismoan oinarritutako formak azaltzen dituzte.

Arte klasiko eta kristauak bat egiten du

Grezian eta Erroman bezala marmola eta brontzea materialik garrantzitsuenak dira.

Edertasuna bilatzen da eta gairik nagusiena gizakia da, anatomiaren ezagupena eta adierazpenarekiko kezka egongo da beraz.

Naturalismo handia dagoenez, erretratua garatzen da.

Monumentalismorako joera handia dago, esaterako David.

Eskulturak arkitekturarekin izan duen lotura galtzen du eta bestetik aurrekotasuna galtzen doa.

Etapak

-Quattrocento:

Lorenzo Ghiberti, polifazetikoa, greko erromataren berreskuratzea ekarrizuen, brontzea galdatzea zuen gustokoen, erliebea egin zuen eta orfebreazen. Florentziako katedraleko ate, Paradisuaren Ateak

Donatello, gizakia da gaia, gorputza lantzen du eta apaindurak kendu eta pertsonaia bere psikologia balore eta izaerarekin azaltzen ditu. David

Andrea Verrocchio, brontzezko galdaketaren maisua. David

-Cinquecento:

Miguel Angel: Polifasetikoa zen, baina eskultore kontsideratzen du bere burua. Bere lanetan pertsonaia gihartsuak aurkeztuko ditu, urteetan zehar egindako anatomia ikerketen ondorioz; nahiago zuen marmola; indar handiko biluziak landu zituen. David, Moises edo Piedadea.

Penintsulan

-Ezaugarriak: egur polikromatua erabiltzen da, artista ezberdinek parte hartzen zuten obra berean, gai erlijiosoak egiten ziren nagusi eta teknika nagusiak doratua, estofatua eta enkarnatua dira.

-Eskultore italiarrak: Domenico Fancelli, hilobi mota konkretua sortu zuen, garaipen arkuan oinarrituta, horman atxikita.

-Espainiako eskultoreak: Bartolome Ordoñez, Italian ikasi eta Migel Angelen eragina zuen. Lanak: Carrarako hilobiak

-Manierismoa: XVI. mendean gai erlijiosoek garapen handia izango dute, adibiderik garrantzitsuena Alonso Berruguete da, adierazpen aberats eta dramatikoak egiten zituen lanetan, San Sebastian. Juan de Juni ere garaiko eskultore garrantzitsua da, zehaztasun handiagoa azaltzen du, Migel Angelen eragina.

PINTURA

Ezaugarri orokorrak

Gunerik garrantzitsuena Florentzia da.

Naturaren imitazioa ematen da, gauzak diren modukoak azaldu nahi dira baina errealitatea imitatzeaz gain, errealitatearen zatirik politenak hartzen dituzte.

Gizakia zentroa da. Honen adierazpen eta mugimenduan arreta jarriko dute.

Proportzioek garrantzia dute, gizakiaren neurriak aritmetika eta geometriaren ondoriozko kalkuluen bitartez sortuz. Proportzioetan oinarritutako kanona sortu eta bilatu egingo dute.

Perspektibaren garrantzia baloratuko da, optikaren legeak erabiliz. Masaccio lehena izan zen perspektiba erabiltzen. Paisaia agertzen da

Gai erlijiosoak, erretratuak edo mitologikoak ziren

Klasizismo eta kristautasunak bat egingo dute

Tenplea eta freskoa baina batez ere oleoa erabiltzen dira

-Quattrocento:

Masaccio, perspektibaren sortzailea izan zen. Trinitatea

Fra Angelico, elementu gotikoak erabiltzen ditu oraindik, amabirjina eta kristoren bizitzak asko lantzen zituen. Anunziazioa

Botticelli, emakumeak biluzik lantzea zuen gustuko, gorputz boluminosoekin, ile soltea margotzen zuen, mugimenduan. Venusen jaiotza, Udaberria

Leonardo Da’Vinci: Bere jarduera ikerketa da. Eskultorea, pintorea, matematikoa, ingeniaria, musikaria, anatomista.... Pintura izango da gogokoen duena. Bere helburua edertasuna lortzea da eta hau “sfumato” teknikan islatuko du, difuminazioa. Pertsonaiak atmosferarekin nahasten dira. Gerizpearen zalea da. Protagonista gizakia da. Haitzetako birjina, Gioconda.

Rafael, mundu orekatu, lasai eta atsegina adierazten zuen. Atenaseko eskola.

Migel Angel. Capilla Sixtina

-Eskola beneziarra: gorteko irudiak egiten ziren bereziki, beraz luxua eta aberastasuna gurtuko da, jauregiak oihal ikusgarriak...Tiziano da artista aipagarriena. Gai erlijioso mitologiko eta erretratuak egin zituen. Erretratuetan pertsonaien izaera azaltzen du. Venus de Urbino.

-Penintsulan: Gai erlijiosoak bakarrik; inspirazioa hispano-flamenkoetan; penintsulan garai hartan lan egin zutenen artean ezagun eta aipagarriena El Greco da, Domenikos Theotokopoulos, orokorrean gai erlijioso eta erretratuak egin zituen. Anunziazioa, Entierro del Conde de Orgaz